Μόνο μετά την φυγή του Ξέρξη, οι Έλληνες πίστεψαν επιτέλους στην ολοκληρωτική ναυτική τους νίκη. Όμως οι αθλιότητες κατά του Θεμιστοκλή, που κυριολεκτικά με νύχια και με δόντια έσωσε την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, δεν λένε να τελειώσουν. Τι κι αν έγραψαν γι’ αυτόν: «ανήρ πολλών Ελλήνων σοφότατος ανά πάσαν την Ελλάδα. Ότι δε νικών ουκ ετιμήθη». Ηρόδοτος 8.124. Το αιώνιο σαράκι της φυλής, κατατρώει ολοκληρωτικά τους άξιους ηγέτες της, επιτρέποντας στην αρχομανία, τις έριδες και τον μικρόμυαλο τοπικισμό, να θριαμβεύει.

Πράγματι, στο συμβούλιο που συγκαλείται για τα πεπραγμένα της μάχης, η μεγαλομανία των Ελλήνων και η αρρωστημένη αυτοπροβολή θριαμβεύει! Γράφει χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος: «Έφτασαν λοιπόν οι στρατηγοί και απέθεσαν πάνω στο βωμό του Ποσειδώνα δύο ψήφους ο καθένας, τη μία για όποιον έκριναν πρώτο και την άλλη για τον δεύτερο ανάμεσά τους. Τότε όλοι τους, για πρώτο ψήφισαν τον εαυτό τους, (αναμενόμενο!) και (φυσικά) έμειναν μόνο με την ψήφο τους και μόνο για δεύτερο οι περισσότεροι υπέδειξαν τον Θεμιστοκλή. Από (αμοιβαίο) φθόνο οι Έλληνες δεν ήθελαν να εκφέρουν την κρίση τους, μιας και ο καθένας πίστευε ότι ήταν ο πρώτος. Ωστόσο του Θεμιστοκλή το όνομα έγινε ξακουστό και κέρδισε σ’ όλο τον ελληνικό κόσμο, τη φήμη του άνδρα του πολύ ανώτερου σε σοφία ανάμεσα στους Έλληνες». Ηρόδοτος 8.124.

Λοιπόν, όχι μόνο του αρνήθηκαν τα "πρωτεία" (αριστείο μάχης), αλλά τελικά, ούτε και τα "δευτέρια" του απέδωσαν ποτέ! Τι κι αν οι περισσότεροι των στρατηγών υπέδειξαν τον Θεμιστοκλή! Κάποιο "αόρατο χέρι" κατεύθυνε τις αποδόσεις τιμών, όχι στον πραγματικό πανάξιο ήρωα, αλλά σε υποτακτικούς της αρεσκείας του!

Βέβαια, ελάχιστοι πλέον αμφιβάλλουν, ότι όλες αυτές τις παράξενες εξελίξεις, επηρέαζε αποφασιστικά η βαριά σκιά δυσμένειας, του εχθρικού προς τον Θεμιστοκλή δελφικού μαντείου. «Την κατά του Θεμιστοκλέους δυσμένεια υπέθαλπαν δε και αυτοί οι Δελφοί». Γράφει ξεκάθαρα ο Γ. Δ. Καψάλης. Πρόεδρος εκπαιδευτικού συμβουλίου, στο άρθρο του για τον Θεμιστοκλή στην εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη, κάτι που παραδέχεται και ο Πλούταρχος. PlutarchusBiogr. Phil. DeHerodotimalignitate, (Περί της Ηροδότου κακοήθειας) 871.C.4-D.1.

Ο προνοητικός βέβαια Θεμιστοκλής, σε μια έγκαιρη απόπειρα συνδιαλλαγής με το μαντείο, έσπευσε αμέσως να του προσφέρει σχεδόν όλα του τα λάφυρα. Αυτή είναι η 35^η οδυσσειακή κίνηση του Θεμιστοκλή. Το εκδικητικό όμως μαντείο, σε μια καθοριστική χειρονομία έντονης δυσαρέσκειας, απορρίπτει… μόνο την δική του προσφορά! Το δελφικό "μήνυμα" οριστικής απόρριψης του Θεμιστοκλή, ελήφθη απ’ όλους! Έκτοτε, κάθε προσπάθεια δικαίωσης του μεγάλου ανδρός, θα ήταν απλώς μάταιος κόπος!

«Μεγάλη επιρροή σ’ αυτή την κατεύθυνση (δυσμένειας) άσκησε το μαντείο των Δελφών, το οποίο εχθρικά διακείμενο προς τον Θεμιστοκλή, προσβλητικά δεν αποδέχεται την δική του προσφορά αναθημάτων, που ήταν τεράστια και αφορούσε σχεδόν το σύνολο των δικών του λαφύρων της μάχης. Το δελφικό ιερατείο αποκρούει σκαιώς την προσφορά, για να ταπεινώσει τον μεγάλο αυτόν άνδρα»! Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη. Αντιθέτως, όλων των υπολοίπων τα αναθήματα γίνονται δεκτά! Σε περίβλεπτη μάλιστα θέση, πλησίον του κρατήρος (αγγείο μεγάλου μεγέθους) του Ασιάτη Κροίσου, τοποθετούν τα αναθήματα των Αιγινητών, με αποτέλεσμα… να δοθεί τελικά το αριστείο ανδρείας σ’ αυτούς!

Μόνο οι Σπαρτιάτες αναγνώρισαν έστω και προσωρινά την μεγάλη του προσφορά. Τον υποδέχονται με πρωτοφανείς για ξένο τιμές και όχι μόνο τον στεφανώνουν σε περίλαμπρη τελετή, αλλά τιμής ένεκεν, τον συνοδεύουν με πομπή 300 ιππέων!

Στην Αθήνα, περιφρονούν ακόμα κι αυτές τις τιμές, λέγοντας ότι ανήκουν στην πόλη και όχι στον ίδιο. «Ο δάκτυλος των Δελφών» εξακολουθεί να αντιμετωπίζει υποτιμητικά τον Θεμιστοκλή! Ασυγχώρητη ψυχρότητα, δυσπιστία, καχυποψία, ακόμα και μίσος εναντίον του, εκφράζουν και όλοι οι ανίκανοι αντίπαλοί του, συμμορφούμενοι δουλικά, με την ανεξήγητη, υστερόβουλη δελφική πρακτική.

Μετά τη μάχη, αρχιστράτηγος εκλέγεται ο «δίκαιος μεν, αλλά περιορισμένων πολιτικών αντιλήψεων Αριστείδης». Θα αφήσουν τουλάχιστον την αρχηγία του στόλου στον μεγαλοφυή σωτήρα της Ελλάδος Θεμιστοκλή; Όχι! Ούτε αυτό! Ο Θεμιστοκλής, ο μεγαλύτερος ήρωας της αρχαιότητας και ο ουσιαστικός σωτήρας της Ελλάδος… αποπέμπεται, τίθεται σε διαθεσιμότητα και την αρχηγία του στόλου αναλαμβάνει κάποιος άγνωστος Ξάνθιππος!

Περίλυπος ο Θεμιστοκλής, που: «Οδυσσεύς επωνομάσθη διά την φρόνησιν», (Plutarchus Biogr. Phil. De Herodoti malignitate 869.F,7), περιφέρεται στις παραλίες, περιεργαζόμενος τα παλιά πεταμένα κουφάρια των πλοίων, ενθυμούμενος την σοφή πατρική του επισήμανση: «έτσι καταντούν οι άξιοι πολιτικοί». Ο τάφος του μέγιστου αυτού ήρωα, σήμερα βρίσκεται σε αθλία κατάσταση απόλυτης εγκατάλειψης, κάπου σε μια παραλία του Δήμου Κερατσινίου και Δραπετσώνας!

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΒΛΕΠΕ ΤΗΝ ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΡΘΡΩΝ:

Το δελφικό μαντείο εκδικείται τον Θεμιστοκλή! Του Μ, Καλόπουλου (Από το βιβλίο του ΜΗΤΙΣ ΑΘΗΝΑ)

Είναι ή όχι "περίεργος" ο ρόλος του δελφικού μαντείου; Του Μ. Καλόπουλου (Από το βιβλίο ΜΗΤΙΣ ΑΘΗΝΑ)

Εθνοκτόνος και ανθενωτικός ο ρόλος του δελφικού μαντείου; Του Μ. Καλόπουλου (Από το βιβλίο ΜΗΤΙΣ ΑΘΗΝΑ)

Η δολοφονία του Αισώπου απ’ το δελφικό ιερατείο, Του Μ. Καλόπουλου (Από το βιβλίο ΜΗΤΙΣ ΑΘΗΝΑ)

Τελικά… υπερβολικά απολλώνιος ο ελληνισμός;

Επιμείναμε λίγο παραπάνωστις λεπτομέρειες της δράσης του οδυσσειακού Θεμιστοκλή, σαν ελάχιστο φόρο τιμής στον ανυπέρβλητο αυτόν οδυσσειακό πολιτισμοσώστη και εθνοσωτήριο γίγαντα!

Πραγματικά, κανένας ήρωας απ’ την υπόλοιπη ελληνική ιστορία (και έχουμε πολλούς) δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του! Είναι απολύτως αληθινό, πως χωρίς αυτόν, ο ελληνικός πολιτισμός, θα ήταν μια μικρή υποσημείωση στην παγκόσμια ιστορία μιας και δεν θα προλάβαινε ν’ ανθίσει ποτέ!

Με μια πρώτη κριτική ματιά λοιπόν, διαπιστώνουμε πως ο Θεμιστοκλής ζει σε μια "άλλη" Ελλάδα, που προφανώς διοικητικά τουλάχιστον δεν έχει καμιά σχέση με την ομηρική. Τότε, αρκούσε η αρπαγή μιας "γυναίκας" (αν ήταν τελικά αυτός ο λόγος…), για να ενώσει "εκατοντάδες" «ελληνίδες πόλεις» και "χιλιάδες" πλοία, κατά του Πριάμου! Τώρα που μια ολόκληρη πλημμυρίδα βαρβάρων απειλεί με άμεσο, ολοκληρωτικό αφανισμό κάθε ίχνος ελληνισμού, ο πολυμήχανος αυτός στρατηγός, με το ζόρι καταφέρνει να συγκεντρώσει πέντε δέκα πόλεις και λιγοστά πλοία, για να αντιμετωπίσει τον επερχόμενο αφανισμό των βαρβάρων! Τι συμβαίνει λοιπόν; Τι άλλαξε στην πολιτισμένη και πολυφωτισμένη Ελλάδα;

Είναι ολοφάνερο, πως αυτό που έχει αλλάξει είναι, ότι η μεγάλη θεά της φρόνησης και της διοικητικής υπεροχής Αθηνά, δεν εμφανίζεται σχεδόν πουθενά και δεν ορίζει τις εξελίξεις. Αυτός που δεσπόζει πανταχόθεν είναι ο Απόλλωνας, που δυστυχώς δεν έχει την άρτια διοικητικότητα της Αθηνάς, αλλά ούτε και το προσωνύμιο «Ελλάνιος» κι αυτό… διοικητικά τουλάχιστον, μόνο δεινά μπορεί να προμηνύει, όχι μόνο για τις άμεσες περσικές προκλήσεις, αλλά και για τους επερχόμενους αιώνες! Φαίνεται πως οι Έλληνες απέτυχαν να αντιληφθούν πως η απολλώνιος φιλοσοφία παράγει οντολογία, ενώ ο συνετός σκεπτικισμός της Αθηνάς δεοντολογία!

Ένας ευφυέστατος συνομιλητής μου, μετά από σχετική συζήτηση που είχαμε πρόσφατα, το έθεσε ως εξής: «Πράγματι, τι είναι αυτό που βλέπουμε στον Απόλλωνα; Έναν πανέμορφο ρωμαλέο άνδρα… που κρατάει… μία λύρα! Τι βλέπουμε όμως απ’ την άλλη στην Αθηνά; Μια πανέμορφη γυναίκα, ντυμένη με κάθε είδους αρματωσιάς, έτοιμη για κάθε μορφή πολέμου! Αυτή και μόνο η διαφορά έπρεπε να μας βάλει σε πολλές σκέψεις»!

Βλέποντας λοιπόν τον Θεμιστοκλή, να πασχίζει με δεκάδες οδυσσειακούς τρόπους να πείσει τους Έλληνες, να συνεργαστούν στις αυτονόητα λογικές προτάσεις του και ο άνθρωπος αυτός να γίνεται χίλια κομμάτια για να το καταφέρει, δικαιολογημένα νομίζω αναρωτιέται κανείς: γιατί το δελφικόμαντείο, δεν όρισε με έναν και μοναδικό χρησμό, (ελέω θεού) τόσο την αυτονόητη ανάγκη ένωσης των Ελλήνων, όσο και τους τόπους των μαχών;

Η απάντηση είναι εξαιρετικά απλή. Το μαντείο και η πολυκέφαλη συμμαχική δύναμη των Ελλήνων, είναι πολλά και διαφορετικά κέντρα αποφάσεων, με διαφορετική εκτίμηση καταστάσεων. Σαφές είναι επίσης, ότι το μαντείο και το σώμα των στρατηγών, δεν έχουν την ίδια γνώμη για το συλλογικό και εθνικό συμφέρον. Η διχογνωμία λοιπόν, ήταν μάλλον αναμενόμενη κατάληξη, ενός εθνικού χώρου, που αποστερήθηκε την φυσική αρχιστράτηγό του Αθηνά!

Για το δελφικό μαντείο, γνωρίζουμε ότι είχε ευρύτατη απήχηση στην Ανατολή και εξ αυτού πλήθος συναλλαγών με τους μεγαλόσχημους ηγέτες της όπως ο Μίδας της Φρυγίας, ο Γύγης της Λυδίας κλπ. «Τα δε δώρα τους προκαλούν αληθώς είλιγγον». Δημητρίου Γούδη: Το Μαντείο των Δελφών Σελ.92. «Χρησιμοποιούσαν δε στο μαντείο, δώρα και θησαυρούς, που έστελναν τόσο ο Κροίσος, όσο και ο πατέρας του Αλυάττης». Strabo Geogr. Geographica 9.3.7.26. Κατανοητό λοιπόν πως κάθε καταδίκη των εισβολέων, θα ισοδυναμούσε με την αυτόματη πελατειακή συρρίκνωσή του.

Προφανώς λοιπόν, το μαντείο και οι ιερείς του, όχι μόνο έχουν άλλα, ιδιαίτερα συμφέροντα στο νου τους, αλλά δεν έχουν και την παραμικρή ιδέα από ναυτική πολεμική τέχνη! Τα ίδια ασφαλώς ισχύουν και για τους υπόλοιπους μαχόμενους Έλληνες στρατηγούς. Τη στιγμή που δεν υπάρχει ήδη θεσμοθετημένο, ένα και μοναδικό, πανελλαδικό αθηνάδιο διοικητικό κέντρο -χωρίς να έχουν κατ’ ανάγκην την καταστροφή της Ελλάδος στο νου τους- για τους δικούς του λόγους ο καθένας, ασκούσε με επιμονή, το νόμιμο (δημοκρατικό) δικαίωμα της διαφωνίας!

Τελικά, μήπως μετά την τρομακτική εμπειρία της παρ’ ολίγον ήττας τους από τον Ξέρξη, συγκλονισμένοι απ’ την συνταρακτική απειλή, συνετίσθηκαν επιτέλους οι Έλληνες; Ουδόλως! Κι αυτό μας οδηγεί στις εξίσου δικαιολογημένες απορίες: Ποιος άλλος, εκτός απ’ το μαντείο θα μπορούσε να ενώσει τους Έλληνες; Γιατί στην κρισιμότατη αυτή για το έθνος στιγμή, δεν εμφανίζονται χρησμοίή θεϊκές εντολές, που να υποχρεώνουν τους Έλληνες σε οποιαδήποτε μορφή ένωσης ή ομογνωμίας; Και τελικά, γιατί οι σοφοί Έλληνες δεν τόλμησαν να τιμωρήσουν ή σταδιακά ν’ αντικαταστήσουν τους ανάξιους ιερείς του μαντείου των Δελφών;

Κάποιοι βέβαια και πάλι θα αντειπούν: μα την εποχή εκείνη, δεν υπήρχε καν αυτή η αίσθηση της ενιαίας πατρίδας ανάμεσα στους Έλληνες! Κι όμως τα ίδια τα κείμενα, διαψεύδουν εύκολα αυτή την τοποθέτηση. Στον Όμηρο υπάρχει ήδη η έκφραση: «Πανέλληνας» Ιλιάδα 2.530. Στον Ησίοδο: «Πανελλήνισσι». Έργα και Ημέρες 528. Στον Αρχίλοχο (7^ος π.Χ.αι.): «Πανελλήνων». Στον Πίνδαρο(6^ος π.Χ.αι.): «Πανελλάνων, Πανελλάνεσσι, Πανελλάδος». Ο Ευριπίδης 5 αναφορές σε «Πανελλήνιο νόμο, στρατό και βασιλέα». Αριστοφάνης 1 φορά τουλάχιστον λέγοντας: «Ω Πανέλληνες βοηθήστε να απαλλαγούμε απ’ τον κακό στρατό των Φοινίκων». Υπάρχουν επίσης δεκάδες αναφορές για: «Πανελλήνια πρωτιά ηρώων», για «πανελλήνια προκοπή», «πανελλήνια ευσέβια», για θέατρο Πανελλήνων», καθώς και στον «πανελλήνιο πλούτο και τις «πανελλήνιες αρετές». Βλέπε επίσης στο διαδίκτυο, το άρθρο μου: «Ενωμένος Ελληνισμός».

Τα ίδια τα γεγονότα επίσης, μας παρέχουν άφθονα επιχειρήματα στην ίδια κατεύθυνση: Θυμηθείτε τους κατά πολύ προγενέστερους πανελλήνιους ολυμπιακούς αγώνες, όπου αυτή η αίσθηση της ιδιαίτερης ελληνικότητας, ήταν όχι μόνο υπαρκτή, αλλά λειτουργική και αρχαιόθεν απόλυτα θεσμοθετημένη! Θυμηθείτε πως ολόκληρος ο Τρωικός πόλεμος, ήταν μια αδιάψευστη εικόνα εθνικής εκστρατείας. Θυμηθείτε πως ο Ιάσωνας έλαβε την άδεια απ’ τους θεούς για την εκστρατεία του χρυσόμαλλου δέρατος «μόνο αφού συναθροίσει τους (50) άριστους (κορυφαίους) της Ελλάδος»! Pseudo-Apollodorus Myth. (001) 1.110.

Η ίδια η πανελλήνια κορυφαία θεά Αθηνά, με το προσωνύμιο «Ελλανία», αλλά και με την περικεφαλαία της που ήταν: «στολισμένη με εικόνες μαχητών από εκατό πόλεις», (Ιλιάδα Ε 734-747), εκφράζει από πολύ νωρίς, απόλυτα την έννοια της παν-ελληνικότητας!

Επίσης, προαιώνιοι αντίπαλοι (π.χ, Σπάρτη και Αθήνα) δεν αντιστάθηκαν ενωμένοι, για την κοινή νίκη κατά του Ξέρξη, έχοντας απόλυτη την αίσθηση της ελληνικότητας; Δεν ζήτησαν πολεμική συνδρομή από κάθε γωνία της Ελλάδος, θεωρώντας όλους τους υπόλοιπους αυτονόητα Έλληνες; Ακόμα και εκείνοι, που από δειλία ή ανικανότητα αντίστασης, υποτάχθηκαν στον Ξέρξη, δεν απέδειξαν (στην συντριπτική τους πλειονότητα) ως υπαρκτή αυτή την αίσθηση της ελληνικότητας, με τις αυτομολήσεις και τα μηνύματα συμπαράστασης προς τους αμυνόμενους αδελφούς τους; Απ’ την άλλη, ο ίδιος ο Ξέρξης λέγοντας: «Θα ζεύξω τον Ελλήσποντο και θα περάσω τον στρατό μου στην Ελλάδα», (Ηροδο. 8. 22), δεν φαίνεται, ότι παρά τον γνωστό κατακερματισμό της, θεωρεί την Ελλάδα και τους Έλληνες, έναν ενιαίο εθνολογικά χώρο;

Η αίσθηση της ελληνικότητας λοιπόν, αιώνες πριν ήταν εκεί, εντελώς ανιχνεύσιμη και πανέτοιμη να δημιουργήσει αμυντικά τουλάχιστον ένα ενιαίο έθνος. Όμως η πρόνοια και οι ανάλογοι αγώνες των "σοφών" και κυρίως του δελφικού ιερατείου, στην κατεύθυνση της ένωσης των Ελλήνων… φαίνεται να απουσιάζουν δραματικά!

Πράγματι νομίζω πως η επόμενη ερώτηση είναι σωστή: Οι επτά σοφοί της Ελλάδος,¹Θαλής, Πιττακός, Βίας, Κλεόβουλος, Σόλων, Περίανδρος, Χίλων, για να μην αναφέρω περισσότερους, όπως Πυθαγόρα, Αναξαγόρα, Επίχαρμο και άλλους εξίσου μεγάλους που προηγήθηκαν του Θεμιστοκλή, παρά την τεράστια προσφορά τους στην αφύπνιση της πανανθρώπινης νοημοσύνης, γιατί δεν φαίνεται να κατάφεραν κάτι σ’ αυτή την αυτονόητη κατεύθυνση;

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, ήταν σίγουρα εξαιρετικά νοήμονες! Σοφοί; Απολύτως! Ήταν όμως και συνετοί; Ήταν πράγματι αθηνάδιοι, ενωτικοί, φυλακτήριοι, προνοητικοί, εθνο-προφήτες; Μάλλον… όχι αρκετά! Σοφός λοιπόν, δεν σημαίνει απαραίτητα και… συνετός ή σώφρων!

Να το πούμε και διαφορετικά. Αν οι σοφοί που προηγήθηκαν του Θεμιστοκλή, αλλά ακόμα κι εκείνοι που συνέχισαν το έργο τους μετά απ’ αυτόν, στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα, μαζί με την αναζήτηση γενικότερων φυσικών αληθειών, είχαν ως κορυφαίο ζητούμενο (ως πρόταγμα) την αξιολόγηση εθνικών προτεραιοτήτων, τότε η ένωση της Ελλάδος, κάτω από ένα λειτουργικό ενιαίο κέντρο διοίκησης και αποφάσεων, θα ήταν το πρώτο και κορυφαίο ζητούμενο όλων των σοφών της Ελλάδος! Κάτι τέτοιο όμως (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) δεν φαίνεται πουθενά στον σοφό τους ορίζοντα! Το αθηνάδιο-οδυσσειακό, ενωτικό πνεύμα, απουσιάζει απελπιστικά!

Η θεολογικά παραμελημένη και κατακερματισμένη Ελλάδα, αν και από κάθε άποψη πανίσχυρη, διηρημένη και πολυδιασπασμένη, έφθινε συνεχώς μέχρι την τελική ταπεινωτική της υποδούλωση στους Ρωμαίους! Αυτή δε η καθοριστική έλλειψή της, συνόδευε την Ελλάδα και μέσα στις ατέλειωτες περιόδους της εναλλασσόμενης σκλαβιάς της, καθιστώντας την διαχρονικά ανίκανη, να εξουδετερώσει οδυσσειακά τους μνηστήρες της και να επανακτήσει την πολυπόθητη ελευθερία της!

Τι μας θυμίζουν όλα αυτά; Μήπως την καθοριστική έλλειψη μάχιμου οδυσσειακού πνεύματος; Μήπως την τραγική έλλειψη διαχρονικού οδυσσειακού "ιερατείου" σοφών, που ως εκφραστές της ακατανίκητης "Αθηνάς", ακόμα και σε κατάμαυρες περιόδους σκλαβιάς, θα φρόντιζαν να οργανώσουν την ανάσταση του ελληνισμού;

Αναρωτηθήκατε όμως ποτέ, γιατί αντίστοιχα σε περιόδους ανάλογης σκλαβιάς, τα κατάφερναν περίφημα οι Εβραίοι; Σκλάβοι κι αυτοί επί σειρά αιώνων, σε Βαβυλώνιους, Πέρσες, Έλληνες και Ρωμαίους… πως κατάφερναν να αλλοιώνουν συνεχώς τις εξοντωτικές προθέσεις των κατακτητών τους και να κρατούν με θέρμη, αναμμένη την πατριωτική τους φλόγα; Γιατί γι’ αυτούς, η άλωση των θανάσιμων εχθρών τους εκ των ένδον… ήταν παιγνιδάκι;

Ασφαλώς η απάντηση είναι ορατή και στον πλέον αμύητο. Οι Εβραίοι είχαν αυτό που οι Έλληνες δεν απέκτησαν ποτέ. Ένα "σοφό" οδυσσειακότατοιερατείο! Ένα ικανό και ορκισμένο διευθυντήριο σοφών, διαχρονικά επιφορτισμένο μόνο με την φροντίδα της ιερής πατριωτικής και εθνικής ιδέας! Αν και άργησαν να επανακτήσουν την κρατική τους υπόσταση, (οι Εβραίοι), εντούτοις ποτέ δεν έπαψαν να αποτελούν συγκροτημένη εθνότητα, που αγωνιωδώς και με πανέξυπνους τρόπους, αξιοποιούσε κάθε ευκαιρία συλλογής δυνατοτήτων, για την τελική τους δυναμική επικράτηση! Μπορεί να μην είχαν φιλοσοφία, με την ελληνική έννοια, είχαν όμως (και εξακολουθούν να έχουν) ένα πανάξιο διευθυντήριο σοφών, που αδιαλείπτωςόριζε και επέβαλλε εθνικές προτεραιότητες!

Φαίνεται λοιπόν, πως οι στρατιές των Ελλήνων "προμηθεϊκών" σοφών, είχαν βυθιστεί για τα καλά, στην ακατανίκητη αίγλη της παντοειδούς "πανδώριας" επιστημοσύνης, λησμονώντας ακόμα και τις πλέον βασικές εθνικές προτεραιότητες. Ο Αρκεσίλαος ο Πιταναίος, (315-240 π.Χ.), ένας σοφός διευθυντής της μέσης περιόδου της Ακαδημίας του Πλάτωνα: «δίδασκε πως το πρώτο μέλημα της φιλοσοφίας, δεν πρέπει να είναι η γνώση επί πάση, αλλά η γνώση κατά πλάνης». Γιάννης Λάμψας "Λεξικό του αρχαίου κόσμου" Τόμ. Α σελ.153. Με έμμεσο αλλά σχεδόν σαφή τρόπο ορίζεται εδώ η χαμένη ουσία της φιλοσοφίας! Ότι, η φιλοσοφία είναι πρωτίστως η τέχνη της αναζήτησης των προτεραιοτήτων! Ο ίδιος είπε: «Αλλ' αυτό τούτο μάλιστα φιλοσοφίας ίδιον, το καιρόν εκάστων επίστασθαι». Diogenes Laertius Biogr., Vitae philosophorum 4. 42.

Δηλαδή: Αυτή είναι (ή θα έπρεπε να είναι) η ιδιαίτερη επιδίωξη της φιλοσοφίας, το να επιμελείσαι το κάθε τι στον κατάλληλο καιρό και χρόνο».

Προσπάθησε δηλαδή ο άνθρωπος αυτός, (με όση σοφία είχε), να ορίσει κάποια υποτυπώδη σειρά αξιολόγησης στις φιλοσοφικές αναζητήσεις. Αν είχε εισακουστεί τότε, οι μηχανισμοί εξουδετέρωσης ή απομυθοποίησης κάθε πλάνης, (ακόμα και διοικητικο-πολιτικής) θα ήταν πρωτεύον ζητούμενο της φιλοσοφίας. Το πρόταγμα της φιλοσοφίας θα είχε επαρκώς οριστεί. Και φυσικά δύσκολα θα βρείτε μεγαλύτερη πλάνη, απ’ την έλλειψη πρόνοιας, για το μέγιστο αγαθό μιας ελεύθερης και πανίσχυρης πατρίδας!

Ο ίδιος αυτός σοφός έλεγε ακόμα κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον: «Όπου ιατροί και φάρμακα πολλά, ενταύθα πλείσται νόσοι και όπου νόμοι πολλοί εκεί και αδικία μέγιστη». Joannes Stobaeus Anthologus 4.1.92.4. Μήπως λοιπόν μέσα στην λαμπρή πολυπραγμοσύνη τους, οι Έλληνες (σαν τους παραπάνω γιατρούς και νομοθέτες), έχασαν την ουσία των αναζητήσεων, δηλαδή την καυτή κατεπείγουσα προτεραιότητα, που ήταν η διασφάλιση της ενότητας και η δημιουργία ενός πανίσχυρου ενιαίου και νικηφόρου ελληνικού έθνους;

Για απάντηση θα σας παραπέμψω στην πρακτική και ρεαλιστική ιουδαϊκή σοφία που λέει: «Στο (αγωνιστικό) στάδιο αυτής της ζωής (δύο λαοί) αγωνίζονται, Ιουδαίοι μεν κατά (με εθνωφελή) νόμον, Έλληνες δε κατά (της φυσικής) πλάνης, ένας όμως είναι ο της αληθείας (ουσίας) λόγος, (ποιος;), ο νικών και λαμβάνων το βραβείον»!Severianus Scr. Eccl. Fragmenta in epistulam 257.19.

«Αθηνάς ηγουμένης ουδέν πώποτε ανθρώποις ημαρτήθη (ποτέ και τίποτε ανθρώπινο δεν απέτυχε) αμφοτέρων δε των καιρών (η Αθηνά) επεμελήθη, πολέμου και ειρήνης, δι’ όπλων και νόμων».Aelius Aristides Rhet. Αθηνά 11.23.

Το δυστύχημα είναι, πως στην κρίσιμη αυτή περίοδο, ενώ δηλαδή ο γιγάντιος εχθρικός στρατός των Περσών χτυπά αλύπητα, όχι μόνο η νικηφόρος Αθηνά απουσιάζει παντελώς από τη σκέψη των Ελλήνων, αλλά και το απολλώνιο ιερατείο, που πλέον δεσπόζει στην Ελλάδα, μόνο ενωτικό δεν φαίνεται να είναι! Αντιθέτως, ενώ οι Έλληνες στρατηγοί, πάσχουν από αθεράπευτη "πανδώρια" αρχηγομανία, το δελφικό μαντείο, όπως όλα δείχνουν, μόνο την ένωση των Ελλήνων δεν είχε κατά νου και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες, που περίτρανα το αποδεικνύουν. Ας δούμε κάποιες τέτοιες περιπτώσεις.

Όταν Αθηναίοι και Σπαρτιάτες ζήτησαν την βοήθεια των πανίσχυρων Σικελών, για να αντισταθούν στην εισβολή του Ξέρξη, είπαν στον Συρακούσιο βασιλιά Γέλωνα, με άκρα συναίσθηση του πανελλήνιου κινδύνου: «Ο Ξέρξης έχει κατά νου να υποδουλώσει όλη την Ελλάδα… Εσύ λοιπόν σαν άρχοντας της Σικελίας, που έχεις αποκτήσει μεγάλη δύναμη και κρατάς στα χέρια σου μεγάλο μέρος της Ελλάδος, βοήθησέ μας που αγωνιζόμαστε να την κρατήσουμε ελεύθερη. Γιατί αν όλος ο ελληνικός κόσμος ενωθεί, συγκεντρώνουμε μεγάλη στρατιωτική δύναμη και θα είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε τον εισβολέα… Και μη νομίζεις πως αν ο Πέρσης μας υποδουλώσει, δεν θα φτάσει και στη χώρα σου».

Όμως ο άρχοντας Γέλων τους απάντησε σκληρά, δείχνοντας και σε μας, πως η αρχηγομανία και οι έριδες μεταξύ Ελλήνων ήταν ήδη ανυπέρβλητες: «Άνδρες Έλληνες, τολμήσατε να ’ρθείτε να με καλέσετε στη συμμαχία σας κατά των βαρβάρων, όταν όμως εγώ, λίγο καιρό πριν σας ζήτησα να με βοηθήσετε όσο κρατούσε ο δικός μου πόλεμος με τους βαρβάρους Καρχηδόνιους, για να εξασφαλίσουμε όλοι μας την ελευθερία των εμπορικών σταθμών μας, που και σε σας έδωσαν μεγάλα πλεονεκτήματα και κέρδη, εσείς ούτε για χάρη μου ήρθατε, ούτε για να εκδικηθείτε το αίμα του Δωριέα. Κι αν ήταν να περιμένουμε από σας, όλα αυτά τα μέρη τώρα θα τα όριζαν οι βάρβαροι. Αλλά ευτυχώς τα πράγματα εξελιχτήκαν ευνοϊκά για μένα. Και τώρα που ο πόλεμος μετατοπίστηκε και χτυπά την δική σας χώρα με θυμηθήκατε!

Όμως, αν και μου φερθήκατε με καταφρόνια, εγώ δεν θα σας μοιάσω, αλλά είμαι πρόθυμος να σας βοηθήσω δίνοντάς σας 200 τριήρεις, (!) 20.000 βαριά οπλισμένους και 4.000 ιππείς μαζί με 2.000 τοξότες και 2.000 σφενδονιστές. Αναλαμβάνω επίσης να εφοδιάσω με σιτάρι ολόκληρο τον ελληνικό στρατό για όσο καιρό κρατήσει ο πόλεμος… με έναν όρο: Να είμαι εγώ ο στρατηγός και αρχηγός των Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων, διαφορετικά ούτε εγώ θα έρθω, ούτε άλλους θα στείλω». Ηρόδοτος Πολύμνια 157-158.

Η διαίρεση των Ελλήνων ήταν πράγματι βαθειά και τραγική. Στη συνέχεια ο Συρακούσιος άρχοντας υπαναχωρεί ζητώντας έστω την αρχηγία μόνο του στρατού ξηράς. Μα κι αυτήν την αρνούνται οι Αθηναίοι. Οι απεσταλμένοι υπαναχωρούν λέγοντας: «Βασιλιά των Συρακουσίων, η Ελλάδα δεν μας έστειλε σε σένα γιατί της λείπει αρχηγός αλλά στράτευμα». Ηρόδοτος Πολύμνια (7) 161.Ο Γέλων απάντησε με οργή: «Χαθείτε αμέσως απ’ τα μάτια μου και δώστε μήνυμα στην Ελλάδα, πως απ’ το στρατό της στέρησε τους καλύτερους». Ηρόδοτος (7) 162. Ανυπέρβλητη η διχογνωμία… η αρχηγομανία των εμπλεκομένων, στάθηκε υπεράνω της ελεύθερης πατρίδας!

Η συνέχεια δείχνει την απροθυμία των Δελφών, να ηγηθούν ενωτικά στην βαθιά αυτή διαίρεση των Ελλήνων. Ο Ηρόδοτος αφηγείται πως παρ’ όλα αυτά, ο Συρακούσιος άρχοντας «έστειλε πρεσβεία στους Δελφούς, με πολλά χρήματα για να καιροσκοπήσουν προς τα που θα γείρει η ζυγαριά του πολέμου. Αν νικήσει ο βάρβαρος να δώσουν σ’ αυτόν χρήματα, γη και ύδωρ, κι αν νικήσουν οι Έλληνες να γυρίσει πίσω». Ηρόδοτος (7) 163.

Βλέπουμε λοιπόν ότι οι Συρακούσιοι επισκέπτονται το δελφικό μαντείο, όχι για να λάβουν αυστηρές εντολές, άνευ όρων ένταξής τους στον πανελλήνιο αγώνα, (κάτι που θα μπορούσε με απόλυτη άνεση να επιβάλει το μαντείο, με την προσταγή του μαντικού Απόλλωνα), αλλά για να μάθουν απ’ αυτό, ποιος κατά τη γνώμη του "θεού" θα είναι ο νικητής! Αν και ο Ηρόδοτος δεν μας αναφέρει τον σχετικό χρησμό, με άνεση μπορούμε να υποθέσουμε πως οι Συρακούσιοι έγιναν κοινωνοί της μαύρης απαισιοδοξίας (αν όχι εσκεμμένης προδοσίας) του μαντείου και όχι κάποιας "θεϊκής διαταγής" ένταξής τους στον αγώνα!

Ο Ηρόδοτος καταλήγει επισημαίνοντας: «Κι έτσι δεν στάθηκε δυνατό, ο Γέλων να βοηθήσει τους Έλληνες. Κι όταν ο Ξέρξης νικήθηκε, έστειλε εκείνα τα χρήματα στους Δελφούς». Ηρόδοτος 7. 165. Τελικά, απ’ όλη αυτή την καυτή διχόνοια, μόνο το μαντείο βγήκε κερδισμένο!

Όπως είπαμε όμως, δεν έχουμε στα χέρια μας τον διχαστικό χρησμό που επέτρεψε στους Συρακούσιους να μείνουν απαθείς μπροστά στον κραταιό κίνδυνο υποδούλωσης ολόκληρης της τότε Ελλάδος, που ασφαλώς περιελάμβανε και την Σικελία. Έτσι μόνο να υποθέσουμε μπορούμε τον φιλο-μηδισμό του μαντείου.

Όμως στην συνέχεια, ο ίδιος ο Ηρόδοτος, άθελά του, ξεκαθαρίζει αυτόν τον ακραία διχαστικό ρόλο του μαντείου, στην περίπτωση των Κρητών, που για τον ίδιο σκοπό έστειλαν πρέσβεις, για να μάθουν απ’ το θεό Απόλλωνα, αν πρέπει ή όχι να λάβουν μέρος στην πανελλήνια αυτή αντίσταση: «Να τι έκαναν και οι Κρήτες, όταν οι απεσταλμένοι των Ελλήνων πάσχιζαν να τους βάλουν στην συμμαχία. Έστειλαν (οι Κρήτες) επίσημη κοινή αντιπροσωπεία στους Δελφούς και ρώτησαν τον (μαντικό) θεό (Απόλλωνα), αν το καλύτερο που είχαν να κάνουν ήταν να βοηθήσουν την Ελλάδα και η Πυθία τους αποκρίθηκε:

"Ω ξεμωραμένοι, (κείμ: Ω νήπιοι), δεν είστε εσείς που τα ’χατε με τον εαυτό σας, για τις πληγές που σας έστειλε ο Μίνωας, χολωμένος για την βοήθεια που δώσατε στον Μενέλαο, (επί Τρωικού πολέμου!) όταν οι Έλληνες δεν του έδωσαν ούτε ένα χέρι βοηθείας, για να πάρει εκδίκηση για τον θάνατό του, (στη Σικελία) ενώ εσείς βοηθήσατε να πάρει πίσω την γυναίκα (ωραία Ελένη) που του άρπαξε ο βάρβαρος άνδρας (ο Πάρις απ’ την Τροία!). Όταν αυτός ο χρησμός μεταφέρθηκε στους Κρήτες και τον άκουσαν, αποφάσισαν να μη στείλουν βοήθεια»! Ηρόδοτος 7.169.

Προσέξτε ποιον επαίσχυντο και ξεκάθαρα ανθενωτικό ρόλο αναλαμβάνει το μαντείο! Ενώ ο Ξέρξης με τον αναρίθμητο στρατό του, κατεβαίνει με πρόθεση να αφανίσει την Ελλάδα και οι ικανότατοι στις τέχνες της ναυτοσύνης, πολυπληθέστατοι Κρήτες, ζητούν τη γνώμη του "θεού", αν θα πρέπει να βοηθήσουν την Ελλάδα να παραμείνει ελεύθερη, το απολλώνιο ιερατείο, η υποτιθέμενη υπέρτατη αρχή των Ελλήνων, τους αποτρέπει χλευάζοντάς τους, ανασύροντας μια πανάρχαια (800 και πλέον ετών) "μυθική" υπόθεση αντιπαλότητας, μεταξύ Κρητών και των υπολοίπων Ελλήνων!

Μάλιστα, το "περιστατικό" που αναφέρει το μαντείο, για την υποτιθέμενη δολοφονία του Μίνωα στην Σικελία (από τον βασιλιά Κώκαλο), κατά την αναζήτηση του δραπέτη απ’ την Κρήτη Δαίδαλου, προηγείται ακόμα και του πολέμου της Τροίας!

Το μαντείο, αποφασισμένο να αποτρέψει οπωσδήποτε την συνδρομή των Κρητών, απ’ τον κοινό πανελλήνιο πόλεμο, καταφεύγει στην αναθέρμανση πανάρχαιου μίσους, υπενθυμίζοντας το δυσάρεστο αυτό "περιστατικό", που με τις πλέον συντηρητικές χρονολογήσεις, αναφέρεται σε μια μυθολογημένη εξιστόρηση προ 800 και πλέον ετών, απ’ την εποχή τους, μιας και ο ίδιος ο Ηρόδοτος (7.171) εξηγεί ότι: «τα Τρωικά έγιναν στην τρίτη γενιά από τον θάνατο του Μίνωα».¹

Όλα δείχνουν λοιπόν, ότι το κεντρικό μαντείο των Ελλήνων, ούτε και κάτω απ’ τις πλέον δυσμενείς για το έθνος περιστάσεις, δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να συνδράμει στην ένωσή τους. Και εδώ νομίζω αντικρίζουμε ξεκάθαρα την αχίλλειο πτέρνα του ελληνισμού. Η φυσικήυπέρτατηαρχήτωνΕλλήνων, το πλέον οργανωμένο ιερατείο, η κορυφή της ελληνικής οργανωμένης θρησκείας,² που «σχεδόν παντού στην Ελλάδα ρυθμίζει τα της λατρείας»,³ αρνείται σθεναρά να παίξει τον επιβεβλημένο και καθοριστικό ενωτικό της ρόλο και μάλιστα σε εποχές έσχατης ανάγκης!

Αν πράγματι το μαντείο ήθελε να συνδράμει στην πανεθνική συσπείρωση, ως η φυσική υπερκείμενη αρχή, ο χρησμός προς κάθε ελληνική πόλη και αποικία θα έπρεπε σταθερά να είναι ένας: ο θεός που προστατεύει το μέγα έθνος των Ελλήνων, προστάζει την υπέρ πατρίδος πανελλήνια ένωση! Οι δελφικοί χρησμοί, αντί να αναθερμαίνουν έριδες, έπρεπε να τις καταστέλλουν ή τουλάχιστον να αναστέλλουν τα προσωρινά αμοιβαία διαιρετικά μίση και πάθη κι όχι να τα αναμοχλεύουν!

Όμως, κάθε άλλο παρά ενωτικοί χρησμοί βγήκαν από το στόμα της εκάστοτε Πυθίας! Μάλιστα στην περίπτωση των Αργείων, η απολλώνια προτροπή ουδετερότητας και αποχής από την περσική απειλή, ήταν εντελώς ξεκάθαρη: Ο χρησμός έλεγε: «Σ’ εχθρεύονται οι γείτονές σου Αργείε, μα οι θεοί σ’ αγαπούν. Φυλάξου, μέσα κάθισε στα κάστρα σου και το κεφάλι σου φύλαξε»! Ηρόδοτος 7.148.3.

Ο Ηρόδοτος περιγράφει, πως εξ αφορμής αυτού του διχαστικού χρησμού, οι Αργείοι βρήκαν διάφορες εύσχημες προφάσεις, π.χ. ζητώντας να έχουν οι ίδιοι την ηγεσία των Ελληνικών στρατευμάτων και όταν φυσικά οι Σπαρτιάτες (όπως ήταν αναμενόμενο) αρνήθηκαν, βρήκαν αφορμή να τηρήσουν τις προσταγές της επαίσχυντης ουδετερότητας του δελφικού χρησμού!

Μια άλλη περίπτωση, που το μαντείο εμπλέκεται σε ξεκάθαρη πολιτική διαφθορά, είναι η περίπτωση του Δημάρατου. Υπενθυμίζω ότι αυτός είναι ο Δημάρατος (του Αρίστωνα), που κατεβαίνει μαζί με τον Ξέρξη κατά των Ελλήνων! Έχει όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε, ότι ο άνθρωπος αυτός έγινε "προδότης", από τις διεφθαρμένες αποφάσεις του μαντείου των Δελφών.

Ο Δημάρατος υπήρξε όχι μόνο ολυμπιονίκης, αλλά και βασιλιάς της Σπάρτης. Ο αντίπαλός του Κλεομένης, επιδιώκοντας την καθαίρεσή του, ισχυριζόταν ότι ο Δημάρατος ήταν νόθο παιδί και όχι νόμιμος γιος του Αρίστωνα και φυσικός διάδοχος του θρόνου. Για να νομιμοποιήσει μάλιστα τον ισχυρισμό του αυτόν, «συνεργάστηκε με τον Κόβωνα, τον γιο του Αριστοφάντου (προφανώς ιερέα) που την εποχή εκείνη ήταν ο πιο ισχυρός άνδρας των Δελφών. Ο Κόβων λοιπόν, αναπείθει (μεταπείθει) την Περίαλλα, την ιέρεια του μαντείου, να πει στον Κλεομένη όσα ήθελε να ειπωθούν». Ηρόδοτος 6.66. Έτσι με την ανάμιξη του μαντείου σε ξεκάθαρη πολιτική διαφθορά, ο Δημάρατος καθαιρείται (ως νόθος) και κυνηγημένος απ’ τους Σπαρτιάτες, παίρνει τον δρόμο της εξορίας.

Αυτός όμως ο κυνηγημένος απ’ τις δολοπλοκίες του μαντείου Δημάρατος, δεν ξεχνά την Ελλάδα κι όταν βλέπει τις γιγάντιες προετοιμασίες του Ξέρξη κατά της Ελλάδος, σοφίζεται έναν τρόπο να ειδοποιήσει τους συμπατριώτες του Σπαρτιάτες, γράφοντας ένα μήνυμα σε ξύλινο δίπτυχο και καλύπτοντάς το με κερί. Η Γοργώ η γυναίκα του Λεωνίδα, είναι η μόνη που το αντιλαμβάνεται και αφού ξύνει την αλειμμένη με κερί επιφάνεια, ανακαλύπτει το κρυφό μήνυμα του "προδότη" Δημάρατου, που προειδοποιεί τους Σπαρτιάτες, για τις προθέσεις εισβολής του Ξέρξη στην Ελλάδα. Βλ. Ηρόδοτος 7.139.

Ανάλογη περίπτωση διαφθοράς του μαντείου, αφορά τους Αλκμεωνίδες. Οι Αλκμεωνίδες, ισχυρότατη Αθηναϊκή οικογένεια, ήταν εχθροί του άρχοντα της Αθήνας Πεισίστρατου και θεωρούσαν την Αθήνα κατεχομένη απ’ αυτόν. Όταν το 548 για άγνωστη αίτια κάηκε το αρχικό δελφικό μαντείο, η ανοικοδόμηση (που κόστισε 300 τάλαντα, δηλαδή όσο και 300 πλοία!) ανετέθη στους Αλκμεωνίδες, που ήταν μια οικονομικά πανίσχυρη αθηναϊκή οικογένεια.

«Οι Αλκμεωνίδες έχτισαν ακόμα πιο καλά τον νέο ναό απ’ τα συμφωνηθέντα, κάνοντας την πρόσοψη του μαντείου με παριανό μάρμαρο. Και καταπώς λένε οι Αθηναίοι, αυτοί οι Αλκμεωνίδες, μένοντας πολύ καιρό στους Δελφούς, δωροδόκησαν την Πυθία, ώστε κάθε φορά που οι Σπαρτιάτες ζητούσαν χρησμό, είτε για ιδιωτική είτε για δημόσια υπόθεση, να τους παραγγέλλει να ελευθερώσουν την Αθήνα (πολεμώντας τους Πεισιστρατίδες). Ακούγοντας οι Λακεδαιμόνιοι συνεχώς την ίδια προσταγή, έστειλαν τελικά τον Αγχιμόλιο με εκστρατευτικό σώμα να διώξει τους Πεισιστρατίδες απ’ την Αθήνα, παρ’ ότι είχαν και μ’ αυτούς τους πιο στενούς φιλικούς δεσμούς, γιατί (οι Αθηναίοι) είχαν μεγάλο σεβασμό στους θεούς.

Οι Λακεδαιμόνιοι (παρά τον χρησμό) έχασαν αυτή τη μάχη! Οι Αθηναίοι που εγκαίρως το πληροφορήθηκαν έκλεισαν συμμαχία με τους Θεσσαλούς, (που κι αυτοί ήταν φίλοι του μαντείου), έκοψαν σύριζα όλα τα δένδρα της πεδιάδος του Φαλήρου και έριξαν το συμμαχικό ιππικό τους πάνω στους Λακεδαιμόνιους και σκότωσαν τον Αγχιμόλιο. Έτσι έληξε η πρώτη αυτή εκστρατεία των Λακεδαιμονίων κατά των Αθηνών». Ηρόδοτος 5. 65-66.

Οι Λακεδαιμόνιοι όμως (πιεζόμενοι απ’ τους αλλεπάλληλους χρησμούς), επιχείρησαν και δεύτερη εκστρατεία, αυτή τη φορά από την ξηρά με αρχηγό τους τον βασιλιά πλέον Κλεομένη (βασίλεψε 519-490 π.Χ.). Συγκρούστηκαν με το ιππικό των Θεσσαλών και νίκησαν. Πολιόρκησαν τους Πεισιστρατίδες και κατάφεραν να τους διώξουν, αιχμαλωτίζοντας τα παιδιά τους. Έτσι άρχισε μια περίοδος διαμάχης για την εξουσία της Αθήνας, στην οποία κυριάρχησε «ο Κλεισθένης (508-507 π.Χ.)απ’ την γενιά των Αλκμεωνίδων, που όπως λέει η φήμη, όργανό του έκανε την Πυθία».⁴ Ηρόδοτος 5. 66.

Οι Αλκμεωνίδες κατάφεραν να εκμεταλλευτούν (μέσα απ’ το μαντείο), την ευσέβεια των Λακεδαιμονίων και να υποκινήσουν όλη αυτή την αντιπαλότητα, η οποία προκάλεσε πολλά δεινά στις μεγάλες αυτές πόλεις της Ελλάδος, με αποκορύφωμα ακόμα και την ανάμιξη των Περσών (με πρόσκληση των Ελλήνων⁵) στις ατέλειωτες διαφωνίες τους.

Ο Κλεισθένης θεωρείται ο άνθρωπος που εγκαθίδρυσε την δημοκρατία και τον οστρακισμό, διοικητικό σύστημα, που χωρίς αθηνάδιους επαΐοντες, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια συνύπαρξης με την αθηνάδια διοίκηση και την οδυσσειακότητα… θεσμοί όμως, που δεν θα αξιολογηθούν από μας, γιατί δεν είναι αυτός ο στόχος της δικής μας αναζήτησης! Βλέπε προσωνύμιο «Δικαία».

Γεγονός παραμένει ένα. Μέσα απ’ όλες αυτές τις παρεμβάσεις του απολλώνιου μαντείου, συντηρείται και εμπεδώνεται η ακατάσχετη φιλονικία των Ελλήνων και πουθενά, μα πουθενά δεν διαφαίνεται ο αναγκαίος πανελλήνιος ενωτικός ρόλος των μαντείων και γενικότερα των ναών και του ιερατείου. Και λέω ναών, διότι ούτε και οι άλλοι, οι υπόλοιποι ναοί και τα μαντεία, φαίνεται να είχαν άλλον προσανατολισμό. Αφορμή για ένα τέτοιο συμπέρασμα, αποτελεί και το περίλαμπρο ανάθημα στο ναό της Αθηνάς, (χάλκινο τέθριππο στα προπύλαια της Ακρόπολης) απ’ την νίκη των Αθηναίων επί των Βοιωτών και Χαλκιδαίων, με χαραγμένο το επίγραμμα: «Οι Αθηναίοι τους Βοιωτούς και Χαλκιδιώτες δάμασαν στις μάχες του πολέμου και μ’ αλυσίδες μαύρες και σιδερένιες την έπαρσή τους έσβησαν. Και τ’ άλογα αυτά, της λείας τους δεκάτη αφιέρωσαν στην Αθηνά Παλλάδα». Ηρόδοτος 5.77.

Η θεολογική κατάντια των Ελλήνων είναι πλέον γεγονός! Για φαντάσου… η πανελλήνια "θεά" Αθηνά, (δηλαδή το ιερατείο της) να δέχεται αδιαμαρτύρητα, τα επαίσχυντα αναθήματα ενός αδελφοκτόνου πολέμου! Κανείς, ούτε ιερείς, ούτε φιλόσοφοι, ούτε πολιτικοί ή στρατιωτικοί ηγέτες, δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται πια, ότι ο ελαττωματικός πατριωτισμός και η στρεβλή πλέον θεολογία των Ελλήνων, υπηρετούσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τα συμφέροντα των ντόπιων πλουσίων γαιοκτημόνων (που ήθελαν για αποκλειστική πατρίδα την δική τους πόλη) και την διαιώνιση της αρπακτικότητας και της αμοιβαίας αδελφοκτόνου εχθρότητας!

Έτσι το μίσος και οι αδελφοκτόνοι πόλεμοι, σαν αδιάσπαστη ματωμένη αλυσίδα γεγονότων, συνεχίζουν επί σειρά αιώνων, να περισφίγγουν και να κατατεμαχίζουν, ταλαιπωρώντας αφάνταστα τους Έλληνες, συχνά με τις ευλογίες και τις έξυπνες υποδείξεις του κεντρικού δελφικού μαντείου! Κι αυτό φαίνεται καθαρά, απ’ την ανάλογη συνέχεια της παραπάνω διένεξης.

Όταν οι χολωμένοι Βοιωτοί: «ζήτησαν χρησμό απ’ την Πυθία, για το πώς θα μπορέσουν να πάρουν εκδίκηση απ’ τους Αθηναίους. Η Πυθία (αντί έντεχνα να καταπαύσει τους αδελφοκτόνους πολέμους) τους είπε, πως δεν θα μπορέσουν να πάρουν εκδίκηση μόνο με τις δικές τους δυνάμεις, αλλά τους πρόσταξε, απ’ τους πρώτους γείτονές τους βοήθεια να ζητήσουν». Ηρόδοτος 5.80.

Φυσικά, όπως σημειώνει και ο Ηρόδοτος, οι Βοιωτοί αναζήτησαν συμμάχους και επιχείρησαν να τιμωρήσουν την Αθήνα, με μια σειρά από εχθροπραξίες, που έκτοτε δεν είχαν τέλος! Κι εμείς απλά αναρωτιόμαστε… αν αυτό ήταν ένα αδελφοποιό μαντείο… τότε πως θα ήταν ένα αδελφοκτόνο;!

Αξίζει βέβαια να υπογραμμίσουμε, ότι τα μαντεία, ήταν τα μόνα που ποτέ δεν έχαναν από τους αδελφοκτόνους αυτούς πολέμους, αφού όποια κι αν ήταν η έκβαση του πολέμου, οι νικητές, όποιοι κι αν ήταν αυτοί, γέμιζαν με θησαυρούς και αναθήματα τα ιερά τους! Έτσι οι αναρίθμητοι αδελφοκτόνοι πόλεμοι των Ελλήνων, κατέληξαν σε μια κερδοφόρο απασχόληση του δελφικού μαντείου! Ενώ λοιπόν θα περιμέναμε από ένα σοφό εθνικό ιερατείο, ν’ αναθεματίσει με οργή και βδελυγμία, κάθε αιματοβαμμένη προσφορά από αδελφοκτόνο πόλεμο, να απορρίψει και ενδεχομένως να επιβάλει κυρώσεις για την ύστατη αυτή απρέπεια… εδώ απεναντίας έχουμε ένα μαντείο, που ενώ χολωμένο απέρριπτε τις προσφορές του διώκτη των Περσών Θεμιστοκλή, θησαύριζε ασύστολα απ’ τις αναρίθμητες και θλιβερότατες πανελλήνιες αδελφοκτόνες έριδες, όταν δεν τις υποκινούσε κιόλας! Θλιβερή λοιπόν η απουσία… της Ελλανίου Αθηνάς!

Αξίζει επίσης εδώ να υπενθυμίσουμε, ότι με κοινή απόφασή τους, οι σύμμαχοι που αντιστάθηκαν στην περσική εισβολή, είχαν πάρει τον εξής όρκο: «Όσοι όντας Έλληνες παραδόθηκαν στους Πέρσες χωρίς εξωτερική βία, όταν με το καλό αποκατασταθούν τα πράγματα, θα υποχρεωθούν να πληρώσουν στο θεό των Δελφών το ένα δέκατο απ’ όλα τα υπάρχοντά τους». Ηρόδ. 7.132. Έτσι το μαντείο κι από τους Έλληνες που αντιστάθηκαν έλαβε λάφυρα νίκης, αλλά κι από τους μηδίσαντες θα εισέπραττε δεκατισμό τιμωρίας!

Όλα αυτά φυσικά, δεν έχουν τίποτε να κάνουν με την ίδια την ιερή θεοποιημένη ιδέα του "Απόλλωνα", (Ήλιου), που εκφράζει τον φωτισμό της ψυχής και του πλανήτη, αλλά με το αδέξιο έως ανάξιο διοικητικά και άκρως ανθενωτικό ιερατείο, που την περίοδο αυτή εκπροσωπεί δυστυχώς, την ιερή ιδέα του "Απόλλωνα"!

Δεν μένουν λοιπόν και πολλές αμφιβολίες, πως η Ελλάδα βιώνει μια θεολογική και φυσικά μια ιδιότυπη διοικητική παρακμή. Όχι μόνο η πανάξια προστάτιδα του ελληνισμού Αθηνά, δεν προΐσταται ενωτικών προσπαθειών, αλλά όλοι οι "ασκοί του Αιόλου", λυμένοι διώχνουν βίαια το πλοιάριο της Ελλάδος, μακράν πάσης "Ιθάκης"! Η αίσθηση της πραγματικής πατρίδας έχει κυριολεκτικά εξανεμιστεί! Η έλλειψη φρόνησης (κυριολεκτικά η αφροσύνη) κυριαρχεί! Και φυσικά το μέλλον της Ελλάδος… έχει ήδη κριθεί!

Παραδόξως, όλοι οι διχαστικοί χρησμοί του απολλώνιου μαντείου γίνονται σεβαστοί! Αντί πανελλαδικά να κυριαρχεί η κεντρομόλος δύναμη της Ελλανίου Αθηνάς, κυριαρχεί η φυγόκεντρος αλλοπρόσαλλη απολλώνια καθοδήγηση! Η τέλεια συνταγή της διοικητικής παρακμής είναι εδώ και κανείς δεν θα στραφεί εναντίον της, μηδέ των μυριάδων πολυφώτιστων φιλοσόφων εξαιρουμένων, που ενώ ο κόσμος τους διαλύεται γύρω τους, αυτοί τυφλωμένοι απ’ τον έρωτα της φιλοσοφίας, (σαν τον Αρχιμήδη), προτιμούν να πεθάνουν σφιχταγκαλιασμένοι με την γλυκιά "Πανδώρα" των τεχνών τους, παρά να διορθώσουν την τραγικά ελλειμματική θεολογία και τον στρεβλό πατριωτισμό, που κυριολεκτικά διαλύει την πατρίδα τους!

Η δολοφονία του Αισώπου απ’ το δελφικό ιερατείο

Ο Αίσωπος γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα, από οικογένεια δούλων, το 625 π.Χ., στο Αμόριο της Φρυγίας. Ήταν δούλος του φιλοσόφου Ιάδμονα. Έζησε στη Σάμο, ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Ανατολή και δολοφονήθηκε (το 560 π.Χ.) στους Δελφούς, όπου είχε σταλεί από το βασιλιά Κροίσο, γα να λάβει χρησμό του μαντείου.

Σύμφωνα λοιπόν με μια εκδοχή, στάλθηκε από τον Κροίσο με προσφορές δώρων στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου βλέποντας τις απάτες των εκεί ιερέων και την απληστία τους, τους κατηγόρησε με σαρκαστικό τρόπο. Εκείνοι τότε, αποφάσισαν να τον θανατώσουν με δόλο: «Περιερχόμενος ο Αίσωπος στους Δελφούςκαι επιδεικνύοντας την σοφία του, οι κάτοικοι απολάμβαναν τους λόγους, χωρίς όμως να του αντιπροσφέρουν τίποτε (υλικό ή πνευματικό). Τότε ο Αίσωπος τους είπε: Ω Δελφοί, (κάτοικοι των Δελφών), όμοιοι είστε με ξύλο που βαθιά στα ανοιχτά επιπλέοντας, ως κάτι σπουδαίο φαίνεται, όταν όμως τα κύματα το φέρουν στην ακτήκαι το αγγίξει κανείς, βλέπει πως μηδενός λόγου άξιον είναι. Έτσι κι εγώ από μακριά κατάπληκτος ήμουν απ’ τη φήμη σας και τα πλούσια ψυχικά σας χαρίσματα. Βλέποντάς σας όμως (τώρα από κοντά) των άλλων ανθρώπων κατώτερους, βλέπω πως τίποτε δεν κάνετε ανάξιο των γονέων σας.

Ακούσαντες δε (κατάπληκτοι) οι κάτοικοι των Δελφών όσα (περί των γονέων τους) έλεγε ο Αίσωπος τον ρώτησαν: "και τι ήταν οι γονείς μας"; Δούλοι, απάντησε ο Αίσωποςκαι αν δεν το γνωρίζετε, μάθετε πως σύμφωνα με αρχαίο νόμο των Ελλήνων, εάν μια πόλη καταλαμβάνεται (με πόλεμο), οι νικητές πρέπει να στείλουν δέκατο απ’τα λάφυρα στον Απόλλωνα.Βόδια,κατσίκια, χρήματα, (αλλά και δούλους), άνδρες και γυναίκες… απ’ αυτούς εσείς ήσαστε γέννημα δούλων. Οι δε άρχοντες βλέποντας ότι τους κακολογεί έλεγαν: Αν τον αφήσουμε και φύγει, περιερχόμενος κι άλλες πόλεις της Ελλάδος, (αλλά κυρίως στον χρηματοδότη τους Κροίσο!) θα πει αυτές τις ατιμωτικές για μας σκέψειςκαι έτσι σκέφτηκαν με δόλο να τον σκοτώσουν». Vitae Aesopi, 125.1-128.10.

Καθώς λοιπόν αναχωρούσε από την πόλη τους ο Αίσωπος, τοποθέτησαν ένα πολύτιμο αγγείο στις αποσκευές του¹ και κατηγορώντας τον ως κλέφτη, τον καταδίκασαν σε θάνατο και στη συνέχεια τον κατακρήμνισαν από μια κορυφή του Παρνασσού!

Όλα αυτά συμβαίνουν 40 χρόνια πριν απ’ τους περσικούς πολέμους, προμηνύοντας τον οριστικό και βαθύ ιδιοτελή διχασμό των Ελλήνων! Όσο κι αν αυτό φαίνεται απίθανο και σκανδαλώδες, οι "Δελφοί" (δηλαδή το δελφικό ιερατείο) είχαν μεταβληθεί ήδη σε μια πανίσχυρη, πανελλαδική χρυσοφόρο επιχείρηση διχασμού και διαμελισμού των Ελλήνων. Οι δούλοι των Δελφών, είχαν κάθε λόγο να συντηρούν την πόλη κράτος, εσφαλμένη μεν, αλλά εντελώς κερδοφόρα αίσθηση της αποκλειστικής πατρίδος!

Κανείς δεν αμφιβάλλει βέβαια για την προσφορά του πανελλήνιου δελφικού κέντρου, στις τέχνες και την ιατρική, αλλά όπως είπαμε και ελπίζω να έγινε ήδη κατανοητό, όλα αυτά είναι δευτερεύοντα αγαθά, μπροστά στην ορθή αίσθηση του πατριωτισμού, που είναι η μέγιστη προτεραιότητα και χωρίς αυτήν το καράβι των Ελλήνων, φορτωμένο με δελφικά αγαθά, δεν θα φτάσει ποτέ και σε καμιά "Ιθάκη"!

Ο δε σοφός Αίσωπος πριν τον θάνατό του, είπε και κάτι άλλο, που επιβεβαιώνει ακριβώς αυτόν μας τον ισχυρισμό: «Κάποτε οι "λύκοι", (αντίπαλοι Ελλήνων) και οι "σκύλοι" (Έλληνες), ήρθαν σε πόλεμο. Ένα (ελληνικό) σκυλί εκλέχθηκε στρατηγός των σκύλων, αλλά δίσταζε να επιτεθεί, αν και οι λύκοι είχαν ήδη εξαγριωθεί. Ξέρετε γιατί καθυστερώ απολογήθηκε στους λύκους ο στρατηγός των σκύλων… Πρέπει πάντα να σκέπτεται κανείς πριν δράσει. Εσείς (οι λύκοι) το γένος σας και το χρώμα σας είναι ίδια, ενώ οι δικοί μου, ο καθένας έχει άλλο "χρώμα" (γνώμη, σκοπό) και για άλλη πατρίδα καυχιέται. Πώς μπορώ λοιπόν να οδηγήσω σε (νικηφόρο) πόλεμο πλάσματα που δεν συμφωνούν (περί πατρίδος) μεταξύ τους και δεν είναι καθ’ όλα όμοια;» Αισώπου 215.

Οι πανδώριες τέχνες και πεποιθήσεις, είχαν κυριολεκτικά καταδιαμελίσει τον ελλαδικό χώρο, πολύ προτού εμφανιστούν οι περσικές απειλές και δεν είναι καθόλου περίεργο, που ο διαμελισμός αυτός διατηρήθηκε για αιώνες και μετά τις θανάσιμες απειλές των Περσών!

Όλα δείχνουν λοιπόν, πως απ’ την Ελλάδα της Αθηνάς, η κόρη της Μήτιδας απουσίαζε δραματικά. Για το τέλος μάλιστα αυτού του βιβλίου, είχα ετοιμάσει την συνοπτική ξενάγησή σας, στους ατέλειωτους εμφύλιους σπαραγμούς, μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και επέκεινα στους ακατανόητους πολέμους των επιγόνων του, με άπειρα περιστατικά ωμότητας, βαρβαρότητας, μικροπολιτικής και καταδολίευσης, που συχνά ξεπερνούν σε χυδαιότητα ακόμα κι αυτά της Παλαιάς Διαθήκης, που εξέθεσα σε σειρά βιβλίων…! Η θλίψη μου όμως, που εκτινάχτηκε σε δυσθεώρητα ύψη, δεν μου επιτρέπει αυτό τον επίλογο! Νομίζω όμως, πως έχει ήδη ολοκληρωθεί η εικόνα που ήθελα να δώσω και θεώρησα πως είναι καλό ν’ αποφύγουμε την βαριά αυτή σκιά, που δημιουργεί αυτή η πτυχή της ιστορίας μας, με ακατανόητους απεχθέστατους πολέμους, που κράτησαν από το τέλος των περσικών πολέμων, μέχρι την επανάσταση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δηλαδή 145 χρόνια, (απ’ το 480 περίπου μέχρι το 335 π.Χ.), αλλά και πολύ μετά απ’ αυτόν, στους ανεξήγητους, γελοίους αλληλοσπαραγμούς των επιγόνων του.

Αντ’ αυτού, θα σας δώσω μια περίληψη του Θουκυδίδη (460-398 π.Χ.) που μας παρουσιάζει την γενικότερη πανάθλια εικόνα του εμφύλιου σπαραγμού και της διοικητικής παρακμής των Ελλήνων:

«Σ’ αυτές τις ακρότητες έφτασε ο εμφύλιος πόλεμος και προκάλεσε μεγάλη εντύπωση, γιατί ήταν ο πρώτος που έγινε. Αργότερα, μπορεί να πει κανείς, ότι ολόκληρος ο Ελληνισμός συνταράχτηκε, γιατί παντού σημειώθηκαν εμφύλιοι σπαραγμοί. Οι δημοκρατικοί καλούσαν τους Αθηναίους να τους βοηθήσουνκαι οι ολιγαρχικοί τους Λακεδαιμόνιους. Όσο διαρκούσε η ειρήνη, δεν είχαν ούτε πρόφαση, αλλά ούτε και την διάθεση να τους καλέσουν για βοήθεια. Με τον πόλεμο όμως, καθεμιά από τις αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις, μπορούσε εύκολα να βρει ευκαιρία να προκαλέσει εξωτερική επέμβαση, για να καταστρέψει τους αντιπάλους της και να ενισχυθεί η ίδια για ν’ ανατρέψει το πολίτευμα. Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνονται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες, κι έχουν διαφορετική μορφή ανάλογα με τις περιστάσεις.

Ο εμφύλιος πόλεμος λοιπόν, μεταδόθηκε από πολιτεία σε πολιτεία. Κι όσες πολιτείες έμειναν τελευταίες, έχοντας μάθει τι είχε γίνει αλλού, προσπαθούσαν να υπερβάλλουν σ’ επινοητικότητα, σε ύπουλα (δόλια) μέσα και σε ανήκουστες εκδικήσεις.

Για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους, άλλαζαν ακόμα και την σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, (!!!) η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος, θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή.

Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ξακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε, τον θεωρούσαν σπουδαίο, κι όταν υποψιαζόταν σύγκαιρα και φανέρωνε τα σχέδια του αντιπάλου, τον θεωρούσαν ακόμα πιο σπουδαίο. Ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός, ώστε να μην χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμακαι ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνει κακό πριν από τον άλλον, ήταν άξιος επαίνου, καθώς κι εκείνος που παρακινούσε στο κακό, όποιον δεν είχε σκεφτεί να το κάνει.

Αλλά και η συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμός από την κομματική αλληλεγγύη, γιατί οι ομοϊδεάτες ήσαν έτοιμοι να επιχειρήσουν οτιδήποτε, χωρίς δισταγμό, (ακόμα και εναντίον των συγγενών τους, στις δικές τους αποικίες!) και τούτο επειδή τα κόμματα δεν σχηματίστηκαν για να επιδιώξουν κοινή ωφέλεια με νόμιμα μέσα, αλλά αντίθετα, για να ικανοποιήσουν την πλεονεξία τους παρανομώντας. Και η μεταξύ τους αλληλεγγύη βασιζόταν περισσότερο στην συνενοχή τους, παρά στους όρκους τους στους θεούς.

Τις εύλογες προτάσεις των αντιπάλων τις δέχονταν με υστεροβουλία και όχι με ειλικρίνεια, για να φυλαχτούν από ένα κακό αν οι άλλοι ήταν πιο δυνατοί. Και προτιμούσαν να εκδικηθούν για κάποιο κακό, αντί να προσπαθήσουν να μην το πάθουν. Όταν έκαναν όρκους για κάποια συμφιλίωση, τους κρατούσαν τόσο μόνο όσο δεν είχαν την δύναμη να τους καταπατήσουν, μη έχοντας να περιμένουν βοήθεια από αλλού.

Αλλά μόλις παρουσιαζόταν ευκαιρία, εκείνοι που πρώτοι είχαν ξαναβρεί το θάρρος τους, αν έβλεπαν ότι οι αντίπαλοί τους ήσαν αφύλαχτοι, τους χτυπούσαν κι ένιωθαν μεγαλύτερη χαρά να τους βλάψουν εξαπατώντας τους, παρά χτυπώντας τους ανοιχτά.

Θεωρούσαν ότι ο τρόπος αυτός όχι μόνο είναι πιο ασφαλής αλλά και βραβείο σε αγώνα δόλου. Γενικά είναι ευκολότερο να φαίνονται επιδέξιοι οι κακούργοι, παρά να θεωρούνται τίμιοι όσοι δεν είναι δόλιοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να κάνουν το κακό και να θεωρούνται έξυπνοι, παρά να είναι καλοί και να τους λένε κουτούς.

Αιτία όλων αυτών είναι η φιλαρχία, που έχει ρίζα την πλεονεξία και την φιλοδοξία, (των πλουσίων) που έσπρωχναν τις φατρίες ν’ αγωνίζονται (μεταξύ τους) με λύσσα. Οι αρχηγοί των κομμάτων, στις διάφορες πολιτείες, πρόβαλλαν ωραία συνθήματα. Ισότητα των πολιτών από την μια μεριά, σωφροσύνη της αριστοκρατικής διοίκησης από την άλλη.

Προσποιούνταν έτσι ότι υπηρετούν την πολιτεία, ενώ πραγματικά ήθελαν να ικανοποιήσουν προσωπικά συμφέροντα και αγωνίζονταν με κάθε τρόπο να νικήσουν τους αντιπάλους τους. Τούτο τους οδηγούσε να κάνουν τα φοβερότερα πράγματα, επιδιώκοντας να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους, όχι ως το σημείο που επιτρέπει η δικαιοσύνη ή το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις αγριότερες πράξεις, με μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση του κόμματός τους.

Καταδίκαζαν άνομα τους αντιπάλους τους ή άρπαζαν βίαια την εξουσία, έτοιμοι να κορέσουν το μίσος τους. Καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είχε κανέναν ηθικό φραγμό, κι εκτιμούσε περισσότερο όσους κατόρθωναν να κρύβουν κάτω από ωραία λόγια φοβερές πράξεις. Όσοι πολίτες ήταν μετριοπαθείς θανατώνονταν από την μια ή την άλλη παράταξη, είτε επειδή είχαν αρνηθεί να πάρουν μέρος στον αγώνα, είτε επειδή η ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν προκαλούσε εναντίον τους τον φθόνο». Θουκυδίδης (460-398 π.Χ.) Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82. Έλληνας στρατηγός και ιστορικός, παγκοσμίως γνωστός για τη συγγραφή της ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. (Μετάφραση: Άγγελος Βλάχος).