Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, πως όλοι οι λαοί, έχουν τα ιερά τους κείμενα, στα οποία εντρυφούν με σεβασμό και αναβαπτίζονται στις αρετές και τα ιδανικά της φυλής. Ένα τέτοιο ιερό και εξαιρετικά παραμελημένο κείμενο για τους Έλληνες, αναμφίβολα το κορυφαίο, είναι η συνολική κληρονομιά του Ομήρου! Στα κείμενα αυτά, δεσπόζει η μορφή του Οδυσσέα, που εξιδανικευμένη απ’ τον αρχαίο μύστη Όμηρο, προβάλλει ως αγωνιστικό πρότυπο, κυρίως υπέρ βωμών και εστιών!

Ο Οδυσσέας έχει άφθονες αρετές, αλλά σταδιακά αποκτά και όλες εκείνες τις διοικητικές ικανότητες, που χαρακτηρίζουν έναν ιδανικό ηγέτη, του οποίου η νοημοσύνη ανθίζει από σπιρτάδα και αντοχές, απέναντι στις κακουχίες και τις ποικίλες προκλήσεις της ζωής. Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν, απ’ την αρχαιότητα ακόμα είναι, ποια είναι αυτά τα διακριτά στάδια της αναπτυσσόμενης νοημοσύνης; Με όλες τις ενδεδειγμένες επιφυλάξεις, θα τολμήσω να σας περιγράψω την κλίμακα αυτή, όπως κατά τη γνώμη μου προκύπτει απ’ την συνολική μας αυτή μελέτη, Μήτιδος, Αθηνάς και Οδυσσέως!

1) Οαπλοϊκός γνώστης, εκείνος που διαθέτει στοιχειώδεις και ασύνδετες απλοϊκές γνώσεις και δεν ενδιαφέρεται ή δεν μπορεί να βάλει κάποια τάξη σ’ αυτές. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο και αφορά το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων! Είναι κυρίως ο αφελής και αισθησιακός άνθρωπος, που ούτε χρόνο ούτε διάθεση, αλλά συχνά ούτε και την ικανότητα έχει, να αποκτήσει περισσότερα πνευματικά προσόντα. Αυτό μπορεί να προέρχεται από έλλειψη επαφής με την κατάλληλη παιδεία, αλλά και από βιολογική πνευματική ανεπάρκεια.

Το φαινόμενο της νοημοσύνης είναι σχετικά πρόσφατη βιολογική κατάκτηση στον πλανήτη μας και προφανώς η απλοϊκότητα είναι εντελώς φυσιολογικά η πλέον διαδεδομένη μορφή ανθρώπινης νοημοσύνης! Συνεπώς είναι μια φυσιολογική κατάσταση, που ανταποκρίνεται όπως φαίνεται στην μέση βιολογικο-πνευματική ηλικία της ανθρωπότητας. Πρόκειται λοιπόν για την συντριπτική μερίδα των συνανθρώπων μας, που εντελώς ικανοποιημένοι, φορούν την στοιχειώδη "καθημερινή νοημοσύνη" όπως την ονομάζω εγώ!

Απλοϊκός λοιπόν, γενικά: «οαπερίσκεπτος, οευκολόπιστοςκαι οαφελής». «Ο εναντιωμένος στις (πνευματικές κυρίως) δυσκο-λίες». Pseudo-Zonaras Lexicogr. 899.19.

2) Οφιλόσοφος ή ερευνητής. Κάποιοι όμως απ’ το πλήθος, με περισσότερα πνευματικά εφόδια ή ευκαιρίες, εξερευνώντας τους ορίζοντες των ίδιων των αισθησιασμών τους και μελετώντας τους διάφορους γρίφους της ζωής, σταδιακά διευρύνουν τομείς της πνευματικής και υλικής ζωής τους, υιοθετώντας ή παράγοντας τέχνες ή αλλιώς αρετές. Οι άνθρωποι αυτοί, πέρα απ’ τις ευκαιρίες παιδείας, διαθέτουν μάλλον και σχετικό βιολογικό πλεονέκτημα και εξ αυτού μπορούν να εκτιμούν και ν’ αναζητούν με διαβαθμισμένο πάθος τη γνώση. Αλλά η έρευνά τους είναι ακόμα σε εξέλιξη και όπως λέει και ο Αριστοτέλης: «Ο γαρ μανθάνων ουκ έχει». Aristoteles Phil. Metaphysica 1049b.34. Δηλαδή: Όποιος μαθαίνει… ακόμα δεν κατέχει.

Μιας και: «φιλοσοφείν… (είναι) το θαυμάζειν και απορείν» (Plutarchus Phil. De Eapud Delphos 385.C,4),το δεύτερο δηλαδή στάδιο της πνευματικής ανέλιξης, (στο οποίο κανείς μπορεί και να παραμείνει ισόβια), προκύπτει όταν ο άνθρωπος θαυμάζοντας και απορώντας, αναλαμβάνει με προσωπικό μόχθο, να εξερευνήσει τον φυσικό και πνευματικό κόσμο που τον περιβάλλει, αναγνωρίζοντας πλέον τα συντριπτικά οφέλη της σοφίας που επιδιώκει. Όμως: «ο Πυθαγόρας έλεγε: φιλοσοφία εστί (όχι σοφία, αλλά…) φιλία σοφίας». Ammonius Phil. In Porphyrii 9.16.

Ο φιλόσοφος λοιπόν είναι: «φιλομαθής, διαλεκτικός, θεωρητικός, παιδευτικός, προτρεπτικός, νουθετικός, διδασκαλικός, επανορθούμενος τα της γνώμης αρρωστήματα, (δηλαδή αναθεωρητικός), επί την αρετήν άγων, θυμόν κοιμίσαι, επιθυμίας πραΰναι, ηδονάς ρυθμίσαι, φιλοχρηματίαν συμμετρήσαι, αλαζονείαν κολάσαι, ακολασίαν νουθετήσαι, ασέλγειαν σωφρονίσαι». Julius Pollux Gramm. Onomasticon 4.39.2. Ή τέλος πάντων… κάτι απ’ όλα αυτά!

Γενικά είναι ο άνθρωπος, που προσπαθεί να θέτει όρια στους αισθησιασμούς και την αλαζονεία του, και καλλιεργεί τη γνώση για μεγαλύτερο φωτισμό του νου. Στόχος του η σοφία, στην οποία όμως είναι άγνωστο αν θα καταφέρει ποτέ να φτάσει. Το «θαυμάζειν και απορείν», που είναι ο μηχανισμός της αναζήτησης και της φιλοσοφίας, μπορεί ν’ αποδειχθεί γι’ αυτόν, ένας τόπος δαιδαλώδους σκλαβιάς, απ’ τον οποίο δεν θα μπορέσει ποτέ να βρει διέξοδο σοφίας.

3) Οσοφός είναι μια κλίμακα παραπάνω απ’ τον φιλόσοφο, γιατί είναι εκείνος, που έχει ήδη αποκτήσει ή παράγει ένα σημαντικό σύνολο αξιοπρόσεκτων γνώσεων και αρετών, και όχι μόνο τις κατέχει, αλλά τις διαχειρίζεται με θαυμαστή ευχέρεια. «Ο σοφός, κατά πάσαν "αρετήν" (τέχνη πνευματική ή υλική) ενεργεί». Antisthenes Phil. etRhet. (002) 56.5. Ο σοφός είναι αξιοσέβαστος: «Σοφός: παρά το σέβω, (σέβας). Τον σοφόν πάντες σεβόμεθα, η παρά το σώα φάσκειν (σοφά ομιλεί)». Pseudo-Zonaras Lexicogr. 1661.13. Για να μη θυμηθούμε και την κορυφαία για μένα ρήση, που δεν είναι καν ελληνική: «Σοφός είναι εκείνος, που γνωρίζει αρχαίες απάτες θεών και ανθρώπων». Αβέστα - Γιάσνα 29.4.

Πράγματι, ο σοφός είναι ένας εξαιρετικά χρήσιμος άνθρωπος… σε ό,τι επιλέξει να υπηρετήσει! Προσοχή όμως, ο κάθε "σοφός", δεν σημαίνει ότι έχει επιλέξει και τους σωστούς σκοπούς ή ιδανικά! Μπορεί ακόμα να επιλέξει οποιονδήποτε σκοπό ή αξίες, αφού: «Και τους (επιτυχημένους) κλέπτας γαρ σοφούς έλεγον». Sudasigma. 822.1.

Μάλιστα, το γεγονός ότι γνωρίζει και χειρίζεται άριστα ένα μικρό ή μεγάλο τμήμα των απαραίτητων στον άνθρωπο γνώσεων, αλλά δεν έχει επιλέξει ακόμα ιδανικά… τον καθιστούν εξαιρετικά επικίνδυνο εμπόρευμα, στην αγορά εξουσίας. Ο κίνδυνος του σοφού, είναι να επιλέξει ή να παράγει λάθος ιδανικά, στα οποία ενθέρμως θα καταθέσει τις πανίσχυρες εφευρέσεις ή υπηρεσίες του!

Άλλες συνηθισμένες και εντελώς δικαιολογημένες παρεκτροπές του σοφού, είναι η υπερβολική αυτοπεποίθηση, ο άμετρος εγωισμός, η ιδιωτεία και η άμετρη φιλοδοξία, η αυταρέσκεια και φυσικά το συνηθέστερο όλων, οι ανεξέλεγκτες και ατέρμονες ηχηρές διχογνωμίες, εμμονές ή διαμάχες με άλλους σοφούς. «Έθος γάρ τοις σοφοίς μάχεσθαι προς αλλήλους». Michael Apostolius Paroemi (001) 14.62.

Όπως καταλαβαίνετε, στην κλίμακα απλοϊκός, φιλόσοφος, σοφός, τα πράγματα είναι ακόμα εξαιρετικά ρευστά και άκρως επισφαλή και επικίνδυνα! Παράδειγμα: οι έξι χιλιάδες σοφοί επιστήμονες του Σερν (CERN), που ασχολούνται επί μισθώ στην έρευνα των μικροσωματιδίων, χωρίς να έχουν ή να ζητούν ποτέ καμιά απολύτως εγγύηση, για το "που" (σε ποια εξουσία δηλαδή) θα καταλήξει αυτή η πανίσχυρη γνώση που παράγουν!

Τα πράγματα όμως εξομαλύνονται σχετικά, όταν ο σοφός αρχίζει ν’ αναζητά ευγενή ιδανικά, για να καταθέσει εκεί τις υπηρεσίες της πολύτιμης σοφίας του και τότε γίνεται… συνετός ή "αγχίνους".

4) Οσυνετός ή αγχίνους: Όπως είπαμε παραπάνω,τα πνευματικά προσόντα ή προϊόντα του σοφού, μπορούν να καταλήξουν σε απλό επαγγελματισμό και προσωπικό πλουτισμό. Εν γνώσει ή εν αγνοία του, να καταλήξει έμμισθος υπηρέτης π.χ. των απενάντιων δυνάμεων, παράγοντας εργαλεία πολέμου… εναντίον π.χ. της ίδιας του της πατρίδος! Ο συνετός όμως ή αγχίνους άνθρωπος, έχει ένα επιπλέον σταθερό πλεονέκτημα, θεωρεί καθήκον του την αναζήτηση ενός ευγενούς ιδανικού, στου οποίου την υπηρεσία θα καταθέσει τη σοφία του. Έτσι μειώνει αισθητά την πιθανότητα να υπηρετεί αλλότριους αφέντες!

«Σύνεση ή Αγχίνοια: έξις (ροπή) ευρετική του καθήκοντος».Suda (001) alpha.403.1. «Σύνεση ή Αγχίνοια: η οξύτητα του νοός, η ευρετική του δέοντος». Pseudo-Zonaras Lexicogr. alpha. 23.12. «Καθήκοντα: τα πρέποντα το δέοντα τα αρμόζοντα». Pseudo-Zonaras Lexicogr. «Καθήκοντα μεν είναι όσα λόγω (αιτιολογημένα) πρέπει ποιείν».Suda kappa.77.6. «Ότι ευλαβής αεί εν τοις καιρίοις (ευλαβείται πάντοτε τα καίρια και τις προτεραιότητες) οαγχίνους».Eustathius Philol. Scr. Eccl. Commentariiad Homeri Odysseam 2.27.20.

Ο αγχίνους λοιπόν προσπαθεί να είναι ο καλόβουλος ή αλλιώς ο εύβουλος: «Ευβουλία: επιστήμη του σκοπείσθαι, (επιστήμη της σκοπιμότητας!) ποια και πως πράττοντες πράξομεν συμφερόντως».Sudaepsilon. 3384.1. «Θέασαι δε και τας άλλας αρετάς νενεμημένας κατ’ άνδρα, την μεν ανδρείαν κατά τον Αίαντα, την δε αγχίνοιαν κατά τον Οδυσσέα, το δε θάρσος κατά τον Διομήδην, την δε ευβουλίαν κατά τον Οδυσσέα αυτόν, ούτως άρα εικόνα ημίν υποτίθεται χρηστού βίου και αρετής ακριβούς». Maximus Soph. Dialexeis 26.6.b,3. «Αγχίνους:συνεχείς και πυκνάς έχειν τας φρένας».Etymologicum Magnum574.54.

Όμως, παρ’ όλο που ο αγχίνους είναι ένα πλεονεκτικότατο άτομο με εξαιρετικές πιθανότητες εντοπισμού αληθινά ευγενικών ιδανικών, τίποτε δεν έχει τελειώσει ακόμα! Στον αγώνα της ανακάλυψης καθήκοντος, σκοπών και ιδανικών προς υπηρεσία, παρά πολλοί στόχοι, μπορούν ακόμα να εκληφθούν λαθεμένα ως αληθινοί, ενώ μακράν απέχουν των πραγματικών ιδανικών! Παράδειγμα, ο επί δύο χιλιε-τίες επίμονος εκχριστιανισμός της ανθρωπότητας, που ενώ μονοπώλησε επιτυχώς την ιδέα της επιλογής ιδανικών, τα αποτελέσματα κάθε άλλο παρά ιδανικά υπήρξαν! Ενώ λοιπόν η αγχίνοια είναι εξαιρετικό ζητούμενο, δεν είναι το τέλος της πνευματικής μας ανέλιξης.

5) Οφρόνιμος: Εκείνος που έχει ήδη βρει τον ιδανικό σκοπό και τον υπηρετεί με όλη την σοφία και τις "αρετές" (δεξιότητές) του! «Το μεγαλύτερο καλόκαι όλων αρχή (κορυφή), είναι η φρόνηση. Γι’ αυτό ψηλότερα κι απ’ την φιλοσοφία ακόμα στέκει η φρόνηση. Και απ’ αυτήν (μέσα σ’ αυτήν, πρέπει να) κινούνται (να λειτουργούν) οι άλλες αρετές (δεξιότητες), που διδάσκουν πως δεν μπορεί κανείς να ζει ευχάριστα, χωρίς να ζει φρόνιμα». Διογένης Λαέρτιος - Βίοι Φιλοσόφων - Επίκουρος 132.

Το καλό της φρόνησης, είναι ότι έχει διευρυμένα κριτήρια: «Φρόνηση: στοχαστικήν του μέλλοντος». EustathiusPhilol. etScr. (001) 1.140.7-8. «Επιστήμη αγαθών και κακών, διάθεσις καθ’ ην κρίνομεν τι πρακτέον και τι ου πρακτέον».PlatoPhil. Definitiones (037) 411.d.5-7. «Φρόνιμος: πράττειν α δει (τα δέοντα)». DemocritusPhil. (002) 2.1-4. Η μεν φρόνησις… των προς τον σκοπόν φερόντων εστίν ευρετική τε και ζητητική». Alexander Phil. Ηθικά προβλήματα 143.6. «Η φρόνησις, των ανθρώπων τα παρόντα διορθώνει, τα μέλλοντα προβλέπει και εκ των ήδη γινόμενων λαμβάνει πείραν. Των τριών τούτων μερών του χρόνου εποπτική είναι η φρόνησις».Iamblichus Phil. Theologoumena arithmeticae (005) 16.19-22.

Ο φρόνιμος λοιπόν, είναι εξοικειωμένος με τον κόσμο των βαθυστόχαστων κριτηρίων και με τη βοήθειά τους έχει επιλέξει τον ιδανικό σκοπό, στον οποίο αξίζει να καταθέσει τις υπηρεσίες του. «Τι ούν αγαθόν εστιν; ουδέν αλλ’ η φρόνησις. Τι δε η φρόνησις; ουδέν αλλ’ η αγαθών επιστήμη». Plutarchus Biogr., Phil., De communibus notitiis adversus Stoicos (1058e-1086b) 1072.B,2. Βλέπε και στο διαδίκτυο το άρθρο μου: «Επιτελούς ετέθη η σημαντικότερη ερώτηση όλων των εποχών: Έχουν κοινωνική ευθύνη οι επιστήμονες;».

Όμως, παρ’ όλο που ο φρόνιμος έχει εξαιρετικές πιθανότητες να εντοπίσει υψηλά ιδανικά και να τα υπηρετεί από ψυχής… στον δαιδαλώδη κόσμο μας, γεμάτο από παραπλανητικά ιδανικά, η λάθος επιλογή παραμονεύει ακόμα: «Η φρόνησις προς το καλόν και το αισχρόν αμφοτέρων αυτών (των κατευθύνσεων) επιστήμη είναι». Alexander Phil. In Aristotelis topicorum libros octo commentaria 412.1. Έτσι, η πιθανότητα λαθεμένης επιλογής εξακολουθεί να υπάρχει! Τι λοιπόν θα αποκλείσει επί το ελληνικότερον, στο μέγιστο δυνατό βαθμό την πιθανότητα παραπλάνισής μας στην επιλογή ιδανικών; Μόνο η «κατ’ Αθηνάνφρόνησις». Περισσότερα βλέπε στο προσωνύμιο της Αθηνάς "Φρόνηση".

Η φρόνηση λοιπόν, μπορεί να είναι το ύψιστο ζητούμενο, αλλά… φρόνηση διαφέρει φρονήσεως, διότι: Μόνο «η εκ της κεφαλής του Διός γεννημένη… είναι η τέλεια φρόνηση και των (ορθών) λογισμών μητέρα». HeraclitusPhil. 19.6.1-20.1.2.

Επειδή λοιπόν, ακόμα και ο άνθρωπος που αναζητά με πάθος την τέλεια φρόνηση ή νομίζει πως την κατέχει, παρά τους κόπους και την καλή του θέληση μπορεί να σφάλει… η τελική Λυδία λίθος της ορθής φρόνησης… είναι μία, δηλαδή, η αθηνάδιος φρόνηση και η κατοχή των μυστηρίων της!

6) Ο ΑθηνάδιοςΜύστης ή ο κατ’ Αθηνάν φρόνιμος: Επειδή λοιπόν ακόμα και η επιλογή φρονήματος, μπορεί να ξεστρατίσει σε όλες τις αναπάντεχες κατευθύνσεις, μέγα πρότυπο φρόνησης για τους Έλληνες, η Αθηνά και ο αθηνάδιος Οδυσσέας. «Οδυσσέως φρόνησις: διά της οποίας αναγκάζεται τις, περισσότερο των άλλων πονείν υπέρ της κοινής (των Ελλήνων) σωτηρίας και νίκης». DioChrysostomusSoph. Orationes (001) 59.1.1-5. «ΤονΟμηρικόν δε Οδυσσέα, δεινόν λέγομεν φρόνιμον όντα και ευρετικόν των προς τον υγιή σκοπόν συντελούντων». Eustratius Phil, In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria (003) 392, 37.

«Το δε κατ’ Αθηνάς θέλημα, σύζευξη είναι αρετής και Οδυσσέως». LibaniusRhet. Soph. Progymnasmata 8.2.22.3. Άλλωστε, ολόκληρη η ομηρική Οδύσσεια, δείχνει αυτόν ακριβώς τον πνευματικό "ναυαγό", που παραπαίοντας ανάμεσα σε αναρίθμητα θέλγητρα και κινδύνους, καταφέρνει να υποτάξει τις αρετές του στο φρόνημά του, ώστε να φτάσει κάποτε στην "Ιθάκη".

Στόχος λοιπόν της ελληνικής αναζήτησης… η κατ’ Αθηνάν φρόνησις! «Γλαυκώπις Αθήνης η φρόνησις των αρίστων Ελλήνων». ScholiaInHomerum, (004) 7.17.1. «Αθήνη: η φρόνησις… μελλόντων και δεόντων προβλεπτική». EustathiusPhilol. etScr. (001) 132.14-18. «Φρόνησις αγαθή θεός μέγας». SophoclesTrag. (008) 922.2. «Φρονήσεως μεν έργον: το στρατηγείν προς αντικείμενας (αντιπάλους) δυνάμεις»!Pseudo-ZonarasLexicogr. (001) phi.1824.11-15. Και βέβαια ο τελικώς ορισμός της ελληνικής φρόνησης είναι: «Θεοφιλής και μάλιστα κατ’ Αθηνάν, ο εστι φρόνησις».EustathiusPhilol., Scr. Eccl., CommentariiadHomeriIliadem 1.771.14.

Η φρόνηση είναι το σημαντικότερο απόκτημα, στην περιπέτεια της πνευματικής μας προόδου. Αλλά για να είμαστε σίγουροι πως έχουμε επιλέξει την ορθότερη φρόνηση, επιλέγουμε«την κατ’ Αθηνάν φρονήσιν».EustathiusPhilol. Scr. Eccl. CommentariiIliadem 1.798.16.

Το ελληνικό λοιπόν μοντέλο θεολογίας και φρόνησης, είναι οι σκέψεις της Αθηνάς, που δεν προκύπτουν ούτε ορίζονται αυθαίρετα, αλλά ελέγχονται απ’ τις πράξεις και τα προσωνύμια-ιδιότητές της: «Κατ’ Αθηνάν, ήτοι φρονίμως διανοηθείς». EustathiusPhilol. Scr. Eccl. Commentarii Iliadem 4.752.18. Ο ΑθηνάδιοςΜύστης λοιπόν, είναι ο κάτοχος των μυστηρίων της Αθηνάς, ο Δάσκαλος και Ιερέας της!

Ο «Κατ’Αθηνάν φρόνημος»… όχι μόνο έχει θητεύσει και κατακτήσει όλα τα προηγούμενα επίπεδα της πνευματικότητας, (με όλα τα λάθη και τις δοκιμασίες που αυτό συνεπάγεται) αλλά και με ποικίλους τρόπους, μπορεί πλέον να διδάσκει, να εμπνέει ή και να χειραγωγεί ανθρώπους ή κοινωνίες, απ’ όλα τα προηγούμενα στάδια της νοημοσύνης! Είναι ο άνθρωπος, που έχοντας τον νου της Αθηνάς, γνωρίζει "όλα" τα επικίνδυνα σταυροδρόμια της γνώσης. Αυτός κατέχει το πληρέστερο οπλοστάσιο "ελληνικού", αθηνάδιου δηλαδή φρονηματισμού! Ο αξιοσέβαστος αυτός άνθρωπος, γνωρίζει στο μεγαλύτερο δυνατό βάθος, όλες τις περιπέτειες, τις διακυμάνσεις, τις ανατροπές και τις "αντιφατικότητες" της Νοημοσύνης-Αθηνάς!

Ο Μύστης, πολλές φορές στην ελληνική Γραμματεία συγχέεται με τον μυούμενο. Μετά την μύησή του όμως, η ιδανική κατάληξή του είναι, να γίνει αυτός ο δάσκαλος της μύησης! «Μύστης:ο των μυστηρίων εξηγητής». Pseudo-Zonaras Lexicogr. 1375.6. «Μύστης:ο των απορρήτων διδάσκαλος». Photius Lexicogr. 196b.16. «Μύστης:ο εισηγητής». HesychiusLexicogr. mu,2006.1. «Μύστης:ο τα μυστήρια επιστάμενος ή διδάσκων». Suda, Lexicon 1486.1. & LexicaSegueriana, 305.5. «Μύστης: μυσταγωγός ή μυστήρια ειδώς». VerbaInScripturis 63.22. «Αγχίνους σοφός τε (και) μύστης».ArchelausAlchem. 93. «Απόλλωνα, (με την έννοια του φωτισμού) ον Μύστην καλούμεν».ArtemidorusOnir. 2.70.158.

Ο Μύστης αποπνέει ιεροπρέπεια και θεοσέβεια, γιατί είναι ο άνθρωπος που βιώνει όχι μόνο το δέον, αλλά και το ελληνότροπον θείον. Είναι ο φύλακας των μυστήριων, γιατί ξέρει τι είναι και τι όχι, θεολογικά, πολιτισμικά και πολιτικά ανακοινώσιμο! Είναι ένας σοφός και ταλαντούχος καλλιτέχνης, που δίκαια ηγείται πνευματικά, αφού με ό,τι κάνει, οδηγεί τις αρετές… στην φρόνηση! Στην ελληνική αθηνάδιο φρόνηση!

Είναι εκείνος που γνωρίζει άριστα τους λόγους της διφυούς Αθηνάς και τις παράδοξες ανατροπές των αθηνάδιων εννοιών! Γνωρίζει πολύ καλά τι είναι "δύναμη" και τι και πότε είναι "πόλεμος"… αλλά κυρίως την παράδοξη αντιφατικότητα της αγριότητας των εργαλείων, "ειρήνης" και "πολέμου"!

Γνωρίζει την ανατομία της ανθρώπινης ευπιστίας, όπως προκύπτει απ’ την πανανθρώπινη ιστορική διαδρομή της Νοημοσύνης-Αθηνάς. Δεν διστάζει να στήσει αξιοθαύμαστους τρόπους χειραγώγησης, αγκιστρώνοντας την κατανόηση και τους εντυπωσιασμούς του καθενός, σ’ αυτό που ο καθένας θεωρεί αξιοπρόσεκτο! Ο φόβος και η σαγήνη, τα μαγικά αυτά εργαλεία, συμπληρώνουν την παιδαγωγική του δεινότητα και επ’ ουδενί δεν αποτελούν απορριπτέα εργαλεία! Είναι σφοδρός αντιπαλογνώστης! Βαθυστόχαστος ανατόμος της νοημοσύνης, γνωρίζει τα πανάρχαια όπλα ποικίλων "θεών" και "ηρώων", καθώς και το απίστευτο βάθος, τους τρόπους και την ποιότητα της ιστορικής απάτης τους… ή όπως το λέει το πανάρχαιο ρητό: «σοφός είναι εκείνος που γνωρίζει αρχαίες απάτες "θεών" και ανθρώπων». Αβέστα – Γιάσνα 29.4. Δεν εκπλήσσεται από τις συχνές ανατροπές της δύναμης, γιατί γνωρίζει τις αδυναμίες κάθε δύναμης και τις απίστευτες δυνατότητες κάθε αδυναμίας!

Ζει κυρίως στην αφάνεια, και είναι εκεί για να διορθώνει παντοιοτρόπως τα κακώς κείμενα, και όχι για να παριστάνει τον έξυπνο!

Γνωρίζει ότι ο κόσμος μας είναι απολύτως συγκρουσιακός και θα συνεχίσει να είναι τέτοιος για χιλιετίες! Ό,τι δεν επεκτείνεται πεθαίνει, άρα η διαρκής νίκη της Νοημοσύνης Αθηνάς, είναι γι’ αυτόν το διαχρονικό ζητούμενο! Ότι στην δεδομένη παγκόσμια αντιπαλότητα, ακηδεμόνευτες από "θεούς" (ιερατεία) κοινωνίες, είναι καταδικασμένες σε βασανιστική υποτέλεια, αν όχι σε ολοκληρωτική αφάνεια! Γνωρίζει λοιπόν, πως το πλήθος των "χορευτών" της Αθηνάς, είναι η δύναμή της… αλλά και ο τελευταίος αδέξιος "χορευτής" της, είναι γι’ αυτόν πολύτιμος!

Γνωρίζει πως η πανανθρώπινη ιστορία, είναι κυρίως σύγκρουση "ιερατείων"… συνεπώς η διαχρονική μοίρα των εθνών, δεν είναι συνδεδεμένη με την αξιοσύνη των εφήμερων πολιτικών, την μικρή ή μεγάλη παραγωγή των πολιτισμικών ή οικονομικών τους αγαθών ή της ευκαιριακής ή πραγματικής δύναμης των όπλων τους, αλλά της αξιοσύνης των διαχρονικών εθνο-φυλάκων ή "ιερατείων" τους! Αν χαθεί το ιερό πάτριον φρόνημα, το έθνος είναι παρελθόν! Η επιλογή λοιπόν,η συγκρότηση και η λειτουργία του σωστού ιερατείου, είναι γι’ αυτόνημέγιστηεθνική προτεραιότητα!

Γνωρίζει ότι οι αλήθειες είναι εργαλεία φιλοσοφίας και πολιτισμού, αλλά το "ψέμα" και η παραπλάνηση, εξελισσόμενο πολυ-εργαλείο επιβίωσης και ανίκητο οπλικό σύστημα, ειρήνης και παντοειδούς πολέμου, γιατί και η "ειρήνη", είναι μια από τις δυσκολότερες μορφές πολέμου! Κριτήριό του δεν είναι το ψέμα ή η αλήθεια αλλά το αποτέλεσμα. Οσμίζεται το μέλλον, γνωρίζει ότι καμιά ειρήνη δεν είναι δυνατόν να εδραιωθεί, χωρίς ενδελεχή αντιπαλογνωσία και με δεδομένη πάντα την πολεμική υπεροπλία. Πάνω απ’ όλα σπουδάζει την αξιοσύνη άλλων μύστεων, "κλέβει" (ή αν θέλετε σκυλεύει, όπως κάνει η συνετή Αθηνά από αντιπάλους) και προσαρμόζει τα πανίσχυρα εργαλεία τους, (πνευματικά και υλικά) στους δικούς του σκοπούς, όπως έκανε διαχρονικά, χάριν υπεροπλίας και η αρχηγός της μύησης, «η μητέρα πασών των τεχνών και παντοίων επιτεχνημάτων ευρέτις Αθηνά»!

Ο Μύστης δεν προσποιείται, αλλά βιώνει την μυστηριακή και τελετουργική ζωή και χωρίς να επιδεικνύεται έχει χαρισματικές στιγμές, που επικοινωνεί εκστατικά, με ανεξερεύνητες πτυχές του θείου! Δεν υποτιμά κανέναν, νοιάζεται για όλους, μοιράζει ρόλους και αξιοποιεί τους πάντες. Είναι σε θέση να ενώσει ένα ετερόκλητο πλήθος σε παράταξη κι όπως η θεά Αθηνά, έτσι κι αυτός, είναι ικανός για συγκεφαλαίωση πασών των αρετών! Απώτερος στόχος και σκοπός του, η συλλογική λατρεία της Μητέρας Γης και του ιερού παιδιού της και σεβαστού βασιλέως της Ζωής… ελληνιστί "Ζηνός"!

Αθηνά: Φρόνηση εκ της Ζωής-Ζηνός κεφαλής εξελθούσα!

Τέλος, ο Μύστης δεν θεωρεί "τίποτε" δεδομένο. Γνωρίζοντας πως τα περισσότερα πράγματα είναι ρευστά και διφορούμενα, εμπιστεύεται όχι τα "σοφά" λόγια ή τις πολλά υποσχόμενες προθέσεις ή πράξεις, αλλά το τελικό αποτέλεσμα! Είναι ένα αεικίνητο πολυσύνθετο πνεύμα, που διακονεί, εμπνέεται και αναδιατάσσεται, από το εύστροφο, αναθεωρητικό, επίκαιρο και δαιδαλώδες πνεύμα της Αθηνάς! Αν λοιπόν ο Απόλλωνας θεωρήθηκε μύστης: «Απόλλωνα, ον Μύστην καλούμεν», (ArtemidorusOnir. 2.70.158), πόσο περισσότερο: κάτοχο και υπέρτατη μητέρα μυστηρίων, πρέπει να αποκαλούμε την «ΑρρηφόριαΑθηνά, πουτα άρρητα και μυστήρια φέρει».AeliusHerodianusetPseudo-HerodianusGramm. Rhet. Περί ορθογραφίας 3.2.479.4.

Για να γίνει λοιπόν κάποιος αθηνάδιος μύστης, πρέπει πρώτα να "μυηθεί"… δηλαδή, να παιδευτεί και να εκπαιδευτεί επίμονα, απ’ την ίδια την Αθηνά… πράγμα που σημαίνει πλήρη και έμπρακτη επίγνωση, των αναρίθμητων προσωνυμίων της, αλλά και διαχειριστική ευχέρεια των φαινομενικά αντιφατικών ιδιοτήτων της!

Κατέγραψα τις παραπάνω σκέψεις, έχοντας βαθιά επίγνωση της ανεπάρκειάς μου… αλλά θεώρησα καλύτερη μια απόπειρα καταγραφής με περιθώρια λάθους, παρά την απόλυτη και άγονη σιωπή!

Φρόνηση = Αθηνά:

«Αθηνά μεν εστίν η φρόνησις». Eustathius Philol. etScr. (001) 2.198.13. «Αθηνά, διότι της φρονήσεως πατήρ ο νούς εστί». Scholia In Homerum (007) 1.101.1-2. «Είναι δε η φρόνησις επιστήμη επιστημών και τέχνη τεχνών, που τας αρχάς (αξίες) βεβαιώνει και εξετάζει την χρείαν»! Themistius Phil. Rhet. Περί φρονήσεως (fragmentum) (037) 300.c.1-5. «Την δε Αθηνάν Φρόνησιν ούσα και Νουν». Athenaeus Soph. (001) Deipn 15.35.28. «Ω Παλλάς λέγει, αντί του ω φρόνησις». Scholia In Aristophanem, Scholia in nubes1266.6. «Η εκ της κεφαλής του Διός γεννημένη… είναι η τέλεια φρόνηση και των λογισμών μητέρα». Heraclitus Phil. (001) 19.6.1-20.1.2. «Oτι φρόνησις ηθικώς είναι η Αθηνά, όπως ελέχθη. Γι’ αυτό και Διός και Μήτιδος είναι λέγεται, ήτοι νοός και βουλής». Eustathius Philol. Scr. Eccl. Commentariiad Iliadem1.134.21. «Άνασσ’ Αθηνά, των θεών λόγοις όστις κλύων (ακούει, μαθαίνει) απίστως, (με δυσπιστία) ουκ ορθώς φρονεί». Euripides Trag. Iphigenia Taurica 1475. «Το σωφρονείν δε και σέβειν τα των θεών  κάλλιστον». Euripides Trag. Bacchae1150.

«Αθάνα, φίλτρον φρενών». Euripides Trag. (044) 52. «Ρόδον εκ φρενών Αθήνης»! Georgius Gramm. Anacreontea Fragm. 1.152. «Έτσι λοιπόν και με την Αθηνά, δηλαδή η φρόνηση, το διακριτικόν και το συνετόν εγεννήθη». Anonymi Exegesis In Hesiodi 411.8-412.27. «Αθηνά επειδή φρόνησις και αγχίνοια (σύνεσις, ταχύνοια, εύρεσης καθήκοντος) είναι». Lucius Annaeus Cornutus Ph (002) 33.10. «Συν Αθήνη, τουτέστι συν φρονήσει». Eustathius Philol. Scr. Eccl. Od 1.310.16.

«Ο Ζευς λέγεται την Αθηνάν γέννησε, διότι η φρόνησις εξ εμπειρίας εστίν». Joannes Galenus Gramm. (001) 354.20-21. «Φανερά ενταύθα ο ποιητής (Ησίοδος) δεν αφήνει την Αθηνά ως θεά να νοηθεί, παρά ως φρόνησιν στοχαστικήν του μέλλοντος». Eustathius Philol. etScr. (001) 1.140.7-8. «Ίσον έχουσαν πατρί μένος και επίφρονα βουλήν». «Τα ίδια με τον πατέρα της έχει (η Αθηνά) πείσμα και επίφρονα βουλή». Hesiodus Epic Th. 896.

Εκτενέστερα περί φρονήσεως

«Φρόνηση: Η φέρουσα όνησιν». Etymologicum Magnum (001) 800.44 «Όνησις: ωφέλεια, κέρδος, χρησιμότης, απόλαυση, ευτυχία, τέρψη». Λεξ. Σταματάκου. «Τούτων δε πάντων αρχή και μέγιστον αγαθόν φρόνησις». Epicurus Phil. Epistula ad Menoeceum 132.7. «Φρόνησις, αιτία του πράττειν ορθώς τα πράγματα». Diogenes Laertius Biogr. Vitae philosophorum 3.91.2. «Η φρόνησις μέγιστόν έστι των αγαθών». Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Protrepticus (προς Θεμίσωνα) Fragment 38.1. «Έστι δε η πολιτική φρόνησις πόλεως (και έθνους) ευδαιμονία». Aspasius Phil. Inethica Nichomachea commentaria 141.27. «Αιρετωτέρα (προτιμότερη) και αυτού του ζήν η φρόνησις». Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Protrepticus (προς Θεμίσωνα) Fragment 77.4. «Η δε φρόνησις άρχοντος ίδιος αρετή μόνη». Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Politica (035) 1277b.26. «Η δε φρόνησις (κυρίως) εν πρεσβυτέροις είναι». Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Politica (035) 1329a.15. «Η φρόνησις μείζων (σημαντικότερη) του κάλλους και της ανδρείας». Anonymi In Aristotelis Artem Rhetoricam Rhet. 33.6. και 43.18.

Όπως αντιλαμβάνεσθε, έχουμε να κάνουμε με μια κορυφαία ιδιότητα και φυσικά θα επιμείνουμε κάπως περισσότερο. Ουσιαστικά πρόκειται όπως θα δούμε, για την πέμπτη και προτελευταία ιδιότητα, στη δική μας κλίμακα νοημοσύνης. (Βλέπε εδώ: Τα έξι στάδια της νοημοσύνης: http://greatlie.com/index.php/el/ellinismos/elliniki-grammateia/2798-ta-eksi-stadia-tis-noimosynis-tou-m-kalopoulou)

Φρόνηση καλή και κακή

Η φρόνηση βέβαια, όπως όλες οι πνευματικές κατακτήσεις (σοφία, αρετή, επιστήμες), είναι εργαλείο και δεν είναι αυτονόητα καλή ή κακή! Είναι οι δικές μας ιδιαίτερες επιλογές "σκοπού", που θα το καθορίσουν αυτό. Ο Αριστοτέλης εξηγεί: «Η δε φρόνησις προς το καλόν (αλλά) και το αισχρόν αμφοτέρων αυτών (των κατευθύνσεων) επιστήμη είναι». Alexander Phil. In Aristotelis topicorum libros octo commentaria 412.1. Και καταλήγοντας επί το αντιπαλο-γνωστικότερον γράφει: «Η δε φρόνησις εστίν (και) επιστήμη των κακών»! Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Sophistici elenchi (040) 180a.9.

Μήπως εδώ ο Αριστοτέλης, έχει φτάσει πολύ κοντά στον ορισμό της αντιπαλογνωσίας; Δεν σημαίνει η παραπάνω δήλωση, πως η τέχνη της σωφροσύνης περιέχει και την επίγνωση της αντιπαλότητας και των απανταχού "κακών";

Προφανώς η προσεκτική επιλογή της σωστής "κατεύθυνσης", απαιτεί την βαθιά επίγνωση… και της εσφαλμένης! «Η δε φρόνησις επιστήμη εστίν αγαθών και κακών». Sextus Empiricus Phil. Pyrrhoniae hypotyposes 3.271.3. «Η μεν φρόνηση επιστήμη είναι κακών και αγαθών και ουδετέρων»! Diogenes Laertius Biogr. Vitae philosophorum 7.92.8.

«Φρόνησις δ’ εστίν αρετή διανοίας, καθ’ ην ευ βουλεύεσθαι δύνανται περί αγαθών και κακών των ειρημένων (λεχθέντων) εις ευδαιμονίαν». Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Rhetorica 1366b.20. «Φρόνησις δύναμις ποιητική καθ’ αυτήν της ανθρώπου ευδαιμονίας, επιστήμη αγαθών και κακών, διάθεσις καθ’ ην κρίνομεν τι πρακτέον και τι ου πρακτέον». Plato Phil. Definitiones (037) 411.d.5-7.

«Η Αθηνά φρόνησις, τας τέχνας μηχανάται». Scholia In Pindarum (004) O 7.92-94. «Λέγω δε ότι περί των ανθρώπων αγαθά ή κακά έξις (ροπή) είναι η φρόνησις. Σωφροσύνη δε λέγεται επειδή σώζει την φρόνησιν». Eustratius Phil. In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria 308.34. Εξ ου κι η παράκληση: «Επιφροσύνην δώκε Γλαυκώπις Αθήνη». Ομήρου Οδύσσεια 5.437. «Αθηνά δε η φρόνησις, φρονήσεως δε ευρέματα αι (διοικητικαί) τέχναι». Scholia In Aelium Aristidem (001) Pan.100,11.7.

Η φρόνηση λοιπόν δεν είναι αυτή καθεαυτή καλοσύνη ή κακότητα… αλλά ουδέτερο "εργαλείο", προς επίτευξη στόχων, (διοικητική αξιοσύνη), γι’ αυτό υπάρχει "φρόνηση" και για καλό, αλλά εξίσου και για το κακό. «Ωσαύτως έχει (υπάρχει) φρόνηση προς το καλόν και το αισχρόν». Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil. Topica 137a.13. «Η δε φρόνησις το συμφέρον υπηρετεί, που για κάθε άνθρωπο μπορεί να είναι διαφορετικό, γι’ αυτό και η φρόνηση διαφορετική για διαφορετικούς ανθρώπους και σκοπούς μπορεί να είναι». Eustratius Phil. In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria 327.6. Γι’ αυτότελικά… «ηφρόνησις έξις (ροπή) είναι για να βλέπει (να διεκδικεί) ο καθένας το όφελός του». Eustratius Phil. In Aristotelis ethica Nicomachea vi comm. 327.27.

Και η απίστευτη κατάληξη, που δείχνει πως η υποχρεωτική πύλη της αυτογνωσίας είναι η αντιπαλογνωσία: «Περί τα των ανθρώπων αγαθά και κακά, η φρόνησις καταγίνεται και τα μεν (αγαθά) αυτών ευρίσκει για να ανακαλύψει το πως θα τα επιτύχει, τα δε (κακά) ευρίσκει (μελετά) για να εξετάσει την αποφυγή τους»! Eustratius Phil. In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria 306.37. Η μελέτη λοιπόν της κακότητας… κρίνεται απολύτως αναγκαία, αν θέλεις να έχεις πραγματική επίγνωση του καλού και αγαθού!!!

Αθηνάδιος ή οδυσσειακή φρόνηση:

Ποια λοιπόν είναι τελικά η σχέση της παραπάνω αόριστης φρόνησης, με την αθηνάδιο ή οδυσσειακή φρόνηση, που εδώ μας ενδιαφέρει; «Οδυσσέως φρόνησις, διά της οποίας αναγκάζεται τις, περισσότερο των άλλων πονείν υπέρ της κοινής σωτηρίας και νίκης». Dio Chrysostomus Soph. Orationes (001) 59.1.1-5. Η οδυσσειακή λοιπόν φρόνηση, ως ανώτατη διοικητική σκέψη, έχει μόνο ένα πράγμα κατά νου, την κοινή σωτηρία και νίκη!

«Έτι δε πανούργον τον φρόνιμον λέγομεν, διά το εντρεχές (ταχύτατο) αυτού της διανοίας και προς την ενέργειαν (δράση) ετοιμότατον, παν εφευρίσκοντα το προς τον σκοπόν αυτού συμβαλλόμενον και τον Ομηρικόν δε Οδυσσέα, δεινόν λέγομεν φρόνιμον όντα και ευρετικόν των προς τον υγιή σκοπόν συντελούντων». Eustratius Phil, In Aristotelis ethica Nicomachea (003) 392, 37.

Η φρόνηση λοιπόν του Οδυσσέα, είχε πάντα στο κέντρο της, έναν υγιή σκοπό… την νίκη της παράταξής του στην Τροία, την επιστροφή και την απελευθέρωση της αγαπημένης του Ιθάκης! Θεωρώ κορυφαία αυτή την προσέγγιση, γιατί και σε μένα φαίνεται πλέον, πως φρόνηση είναι σοφία υποκείμενη και υπόλογη σε ανώτερους σκοπούς και ιδανικά.

«Στις περιπλανήσεις του, τον Οδυσσέα δεν παραστάθηκε καμιά άλλη, αλλ’ η θεία φρόνηση την οποία (ο Όμηρος αλληγορικά) Αθηνά ονομάζει». Heraclitus Phil. (001) 28.1.3. «Σωστά κατά την μνηστηροφονία ο Όμηρος δίπλα στον Οδυσσέα παριστά την Αθηνά, ήτοι την φρόνησιν». Porphyrius Phil. Quaestionum Homericarum Odyssey book 22, section 233.1. Κάποιοι λοιπόν γνώριζαν απόλυτα, πως η "Αθηνά" είναι προσωποποίηση ιδέας!!!

Φρόνηση = προσεκτική επιλογή ιδανικών

Η φρόνηση λοιπόν αποκτά προσανατολισμό και περιεχόμενο, απ’ την δική μας επιλογή ιδανικών! «Η Αθηνά κατά Δημόκριτον φρόνησις νομίζεται. Γίνεται δε εκ του φρονείν τα τρία ταύτα: Βούλεσθε καλώς, λέγειν αναμαρτήτως και πράττειν α δει (τα δέοντα)». Democritus Phil. (002) 2.1-4. «Αυτάρκως προς τας μεγίστας και δυσφορωτάτους πράξεις παρασκευάζεται (προετοιμάζεται) ηφρόνησις, τεράστιες δε λέγουν πως είναι οι πολεμικές της αρετές». Lucius Annaeus Cornutus Phil. Denatura deorum 36.13.  

«Όχι απλώς φρόνησιν, αλλ’ έμπρακτον φρόνησιν επιλέγετε, οποία η του Οδυσσέως εστίν». Eustathius Philol. etScr. (001) 3.55.5. «Αιρετώτερον (προτιμότερον) ανδρίας εν κινδύνοις, η φρόνησις»… «Η φρόνησις μετά ανδρίας υφίσταται… ουδείς δε δύναται το αγαθόν οράν υπό δειλίας επισκοτούμενος (σκοτισμένος) και των συνακολουθούντων τη δειλία παθών». Albinus Phil. Epitom ed octrinae Platoni caesive Διδασκαλικός 29,4.4. «Μπροστά στον κίνδυνο προτιμότερη είναι η φρόνηση απ’ την ανδρεία». Eustathius Philol. etScr. (001) 3.55.13. «Η μεν φρόνησις… των προς τον σκοπόν φερόντων εστίν ευρετική τε και ζητητική… διό και την φρόνησιν, πρακτικήν αρετήν καλούμεν». Alexander Phil. Ηθικά προβλήματα [Sp.] 143.6. και 150.34.

Φρόνηση ως διοικητική αξιοσύνη

Η φρόνηση διοικεί και επιβάλλεται αξιωματικά: «Η φρόνηση ως (διοικητική) επιστήμη τα δικά της υπηρετεί, όπως και ο κυβερνήτης (καπετάνιος) στους ναύτες του διάφορα υπαγορεύει, που δεν τους είναι κατανοητά (κείμ: υπ’ αυτών μη ορώμενα), οι δε (ναύτες) πείθονται σ’ αυτόν. Τα ίδια επίσης συμβαίνουν και σε στρατιώτες απ’ τους στρατηγούς». Albinus Phil. Epitome doctrinae Platonicae sive Διδασκαλικός 30.3.10.

«Της δε σοφίας τα είδη τέσσαρα, που και γενικές αρετές τινές ονομάζουσι: φρόνησις, δικαιοσύνη, σωφροσύνη και ανδρεία, κυριωτάτη δε πασών η φρόνησις». Meletius Med. Denatura hominis (001) 26.20. «Κυρίως μεν η φρόνησις έξις (ροπή) βουλευτική λέγεται, λογική δύναμις… και πρακτική φυσική ευστροφία». Alexander Phil. In Aristotelis metaphysica commentaria 3.13. «Μήτις γαρ η φρόνησις». Alexander Phil. Η φρόνηση ορίζεται ως διοικητική αρετή: «Πρακτικός νους η φρόνησις ονομάζεται, περί τα συμφέροντα του βίου των ανθρώπων καταγινόμενος». Eustratius Phil. Aristotel. ethica Nicomachea comm. 291.29-31. «Άφρων: ο νοών αλλ’ ου φρονίμως διοικών». Ammonius Gramm. 56.2.

Η φρόνηση είναι ιδιαίτερο προσόν της ηγεσίας: «Το ηγεμονικόν (ο νους) στην κεφαλή είναι, γι’ αυτό μήτις και φρόνηση (η Αθηνά) καλείται». Chrysippus Phil. (001) 910.2. «Η Αθηνά μήτις και φρόνησις ούσα εκ της κεφαλής του Διός γεννιέται, επειδή αυτή το ηγεμονικό είναι… ακούω δε να μυθολογείται πως η Αθηνά εκ της κορυφής (του Διός) εξήλθε και σ’ αυτό τίποτε δεν είναι άτοπο, διότι παραλλαγές συμβολισμών είναι τα περισσότερα». Galenus Med. (032) 3. 8.3-25. «Αθήνη: η φρόνησις… μελλόντων και δεόντων προβλεπτική». Eustathius Philol. etScr. (001) 132.14-18.

Το μεγαλείο της Φρόνησης

Η φρόνηση είναι η ανώτερη και πολυτιμότερη των τεχνών: «Είναι δε η φρόνησις επιστήμη επιστημών και τέχνη τεχνών, που τας αρχάς (αξίες - σκοπούς) βεβαιώνει και εξετάζει την χρείαν». Themistius Phil. Rhet. Περί φρονήσεως (fragmentum) (037) 300.c.1-5.

Προσέξτε την επόμενη δήλωση: «Αιρετωτέρα (καλύτερη) και του ζήν εστίν η φρόνησις, κυριωτέρα (σημαντικότερη και) της αληθείας»! Iamblichus Phil. Protrepticus 44.24. Άρα… το φρόνιμο λοιπόν μπορεί κάποια στιγμή, να μην ταυτίζεται με τις επί μέρους αλήθειες… αλλά το φρόνημα, να διαφοροποιείται απ’ την αλήθεια! Παράδειγμα: Το ψέμα, τον δόλο ή ακόμα και τον φόνο, που στ’ αλήθεια είναι κάτι κακό… στον αφανιστικό πόλεμο... η φρόνηση τα καθιστά ζητούμενο!

Το αγαθό λοιπόν ορίζεται από το φρόνημα: «Ηφρόνησις ηγείται των αγαθών, κανών τε και όρος ακριβέστατος των αγαθών, ουδείς άλλος εστί πλην ο φρόνιμος, όσα γαρ αν ούτος έλοιτο, (προκρίνει) ταύτα εστίν αγαθά, κακά δε τα ενάντια τούτοις… ώστε φανερόν ότι κατά την κρίσιν κράτιστον (σημαντικότερο) εστί των αγαθών η φρόνησις». Iamblichus Phil. Decommuni mathematica scientia (003) 26.82. και 92. Το "αγαθό" λοιπόν δεν το ορίζει ο χαμένος στον κόσμο του καλοπροαίρετος φιλόσοφος, αλλά ο διοικητικά αρτιότερος, των περιστάσεων και προτεραιοτήτων ενημερωμένος και ο πλέον φρονηματισμένος!

Περί υπεροχής της διοικητικής φρονήσεως, έναντι της «επί πάση» φιλοσοφίας, γράφει σχετικά και ο Επίκουρος: «Το μεγαλύτερο καλό και όλων αρχή είναι η φρόνηση. Γι’ αυτό ψηλότερα κι’ απ’ την φιλοσοφία ακόμα στέκει η φρόνηση. Και απ’ αυτήν κινούν (ξεκινούν, ορίζονται) οι άλλες αρετές, που διδάσκουν πως δεν μπορεί κανείς να ζει ευχάριστα, χωρίς να ζει φρόνιμα». Διογένης Λαέρτιος - Βίοι Φιλοσόφων - Επίκουρος 132.

Η επόμενη δήλωση ξεκαθαρίζει το γιατί: «Τριάς ευβουλίας καλείται η φρόνησις, διότι των ανθρώπων τα παρόντα διορθώνει, τα μέλλοντα προβλέπει και εκ των ήδη γινόμενων λαμβάνει πείραν. Των τριών τούτων μερών του χρόνου, (παρόν παρελθόν και μέλλον), εποπτική είναι η φρόνησις». Iamblichus Phil. Theologoumena arithmeticae 16.19-22. «Αθηνά δε εστι φρόνησις, Άρης δε αφροσύνη, ενάντια δε και πολέμια εστι ταύτα αλλήλων». Porphyrius Phil. Quaestionum Homericarum (014) 20.42.

"Θεολογία" (αξιακές προτεραιότητες), φιλοθεΐα και φρόνηση

Παρακάτω έχουμε μια αξιοπρόσεκτη θεολογική πρόταση… ή αλλιώς την αποθέωση της φρόνησης: «Τι πότ’ εστί θεός; Νούς. Τί δε νούς εστί; Φρόνησις»! Joannes Stobaeus Anthologus, Anthologium (001) 1.1.24.3. «Φρόνησις αγαθή θεός μέγας». Sophocles Trag. (008) 922.2.

Αβίαστα λοιπόν προκύπτει, η σχέση της φρόνησης με την θεοσέβεια. Στο έργο του Αντιγόνη, ο τραγικός Σοφοκλής, κλείνει βάζοντας τον χορό να λέει συμπερασματικά στον Κρέοντα: «Της ευδαιμονίας το πρώτο είναι η φρόνηση. Ανάγκη τα θεία να ευλαβείσαι. Για λόγια μεγάλα, μεγάλες πληγές οι αλαζόνες πληρώνουν. τα γερατειά διδάσκουν». Sophocles Trag. Antigone 1347-1353. 

Ήμαστε βέβαια αναγκασμένοι να συμφωνήσουμε με τον ποιητή, αν και στο τέλος δεν κυριολεκτεί. Τα γηρατειά από μόνα τους, δεν διδάσκουν κατ’ ανάγκην την φρόνηση. Έχουμε δει πολλούς γέροντες, μακράν πάσης φρονήσεως! Την φρόνηση που εμείς αναζητούμε… διδάσκει ορίζει και εμπνέει, αποκλειστικά και κυριολεκτικά η μυθ-ιστορική προσωποποίηση της Νοημοσύνης "Αθηνάς"! Για την διδασκαλία λοιπόν της φρόνησης, υπάρχει πρωτίστως θέμα σωστής επιλογής "αθηνάδιων και οδυσσειακών γερόντων", με συγκεκριμένη μακροχρόνια εμπειρία… κάτι που και ο ποιητής σαφώς εισηγείται λέγοντας: «Ανάγκη τα θεία να ευλαβείσαι».

Μπορεί λοιπόν ο φιλόσοφος (ή ο σοφός) χωρίς φρόνηση, να είναι άοπλος, ατείχιστος και ανίσχυρος; Προφανώς! «Ισχύς και τείχος και όπλον σοφού η φρόνησις». Αριστοτέλους fr. 57 Rose. & Joannes Stobaeus Anthologus, Anthologium 3.3.25.1. Θυμηθείτε απλώς το τέλος του μεγαλύτερου γεωμέτρη όλων των εποχών Αρχιμήδη, (κατά πως ο θρύλος θέλει), χαμένος στον κόσμο του, να χάνει κάθε επαφή με τις προτεραιότητες και να πεθαίνει λέγοντας στον άξεστο σπαθοφόρο Ρωμαίο: «μη μου τους κύκλους τάραττε»! Βέβαια τα κείμενά μας υπαινίσσονται, ότι ο μεγάλος σοφός, αφοσιωμένος στις μελέτες του, δεν αντελήφθη καν την άλωση της πόλης!

Διαφορετικό λοιπόν πράγματα η σοφία απ’ τη φρόνηση; Προφανώς! Σοφία είναι ο πλούτος των γνώσεων και των δεξιοτήτων ή αρετών. Η φρόνηση όμως είναι η προσεκτική επιλογή και η υποταγή των δυνατοτήτων της σοφίας σου, στην υπηρεσία ενός μεγάλου ιδανικού ή σκοπού. Και τους ιδανικούς σκοπούς και στόχους… ορίζει η θεολογημένη φρόνηση της Αθηνάς!

Ο "Έρωτας", ο ανταγωνιστής της φρόνησης

Η Φρόνηση έχει όμως έναν αναπάντεχο αντίπαλο: «ο Έρωτας (ο πάσης φύσεως "έρωτας", ακόμα και για τις τέχνες της φιλοσοφίας) που είναι ο πιο ωραίος ανάμεσα στους αθάνατους θεούς, ο λυσομελής, που μεσ’ τα στήθη όλων των θεών και των ανθρώπων τη γνώση και την φρόνηση δαμάζει». Ησίοδος Θεογονία 120. Ο "έρωτας" για την ακατάσχετη γνώση και την αχαλίνωτη δημιουργικότητα, που σου στερεί την επίγνωση προτεραιοτήτων, σήμερα ορίζεται ως πάθηση της ιδεοληψίας.

«Η Αφροδίτη την επιθυμία εκφράζει, καθώς ο Ερμής τον λόγο, οι Μούσες τις τέχνες και η Αθηνά την φρόνηση». Plutarchus Biogr. etPhil. (113) 757.B.8. Αυτός είναι και ο λόγος που η Αθηνά αρνείται την ερωτική επιθυμία του τεχνίτη Ηφαίστου. Δεν επιτρέπει η "τέχνη" (που είναι ο έρωτας του Ηφαίστου), να ενωθεί μαζί της και να αλλοιώσει τους φρόνιμους σκοπούς της! Περισσότερα όμως επ’ αυτού, θα δούμε αναλυτικότερα στον υπότιτλο: "Ο ερωτευμένος Ήφαιστος".

Η διοικητική Αθηνά, απαλλαγμένη απ’ οποιονδήποτε μονομερή και βασανιστικό έρωτα, έχει πάντα καθαρή σκέψη για πόλεμο και ειρήνη! Για την Αθηνά ως ετοιμοπόλεμη φρόνηση, γράφει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης: «Νομοθετεί η Αθηνά, δηλαδή η φρόνηση, δικάζει και οικονομεί και παντελώς την ειρήνη φροντίζει και ησυχάζει σε θεωρίες απασχολώντας εαυτήν με πολιτικά παιγνίδια και θηλυκή δήθεν και απαλή με πέπλα ενδύεται. Όταν όμως ο ανθρωποκτόνος πόλεμος ξεσπάσει και τις μάχες του αναλάβει, τα πέπλα της καταγής πετάει και μεταμορφωμένη επί το αρρενωπότερον, σαν καταιγίδα (κείμ: επαιγίζει) χτυπά τους αντιπάλους της, όχι μαλακά ή απαλά αλλά με γοργό βλέμμα και με την φοβερή και οφιοφόρο αιγίδα αρματωμένη». Eustathius Philol. (001) 2.191.11-16.

Σωφροσύνη: ιδανική διαχείριση σοφίας και αρετών

«Δεν είναι χρυσάφι η φρόνησις, ουδέ αργύριον, ουδέ δόξα ουδέ πλούτος (πνευματικός ή υλικός) ουδ’ υγεία, ισχύς ή κάλλος. Τι λοιπόν είναι; (η ιδιότητα, που καθιστά κάποιον ικανό) Όλα τα παραπάνω καλώς να χρησιμοποιεί (κείμ: τούτα καλώς χρήσθαι δυνάμενον) και διά της οποίας (φρόνησης) όλα αυτά, (τα παραπάνω) ευχάριστα γίνονται και ένδοξα και ωφέλιμα. Άνευ δε φρονήσεως βάρος, άκαρπα, βλαβερά, αλλά και ντροπιαστικά για τον κάτοχό τους γίνονται». Plutarchus Biogr. Phil. Defortuna (97c-100a) 99.F.1-6.

«Φρόνησις… (1^ον) η κτώμενη τ’ αγαθά, (2^ον) η φυλάττουσα (3^ον) η αύξουσα και (4^ον) η χρωμένη δεξιώς». Plutarchus Biogr. Phil. Consolatioad Apollonium 103.A.7. «Σπάνιον μεν ανδρεία και φρόνησις εν ανθρώποις». Plutarchus Biogr. Phil. Titus Flamininus (0007: 028) 11.4.2.

«Εγώ όμως πιστεύω πως μόνο τούτο το νόμισμα είναι γνήσιο, δηλαδή η φρόνηση και μ’ αυτό πρέπει ν’ ανταλλάσσουμε όλα τ’ άλλα, διότι όσα αγοράζονται και πουλιούνται (π.χ. τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της φιλοσοφίας) μ’ αυτό το νόμισμα, τη φρόνηση, είναι πράγματι γνήσια και αληθινά και η ανδρεία και η σωφροσύνη και γενικά κάθε αληθινή αρετή με τη φρόνηση αποκτάται». Ιωάννου Στοβαίου Ανθολόγιον 2.22 Πλάτωνος Φαίδων 67e.

* * *

Φρόνηση λοιπόν διαφέρει φρονήσεως, αφού τελικά είναι η άρτια τέχνη της νίκης (άρα διοικητική επάρκεια ή αξιοσύνη) από οποιοδήποτε στρατόπεδο κι αν ασκείται και οποιονδήποτε σκοπό ή ιδανικό ("καλό" ή "κακό") κι αν υπηρετεί. Η φρόνηση λοιπόν φαίνεται να είναι: Το σύνολο των διοικητικών οπλικών συστημάτων (υλικών και πνευματικών αρετών-δεξιοτήτων), που εξασφαλίζουν τη νίκη! Την οποιαδήποτε νίκη, του οποιουδήποτε σκοπού!

Η φρόνηση όπως εδώ διαμορφώνεται, είναι η οργανωμένη συγκέντρωσης και διαχείριση δυνάμεων, για την επίτευξη νίκης. Δηλαδή η ίδια η διοικητική, διαχειριστική επάρκεια και η επιστημονική μεθοδολογία της επίτευξης αποτελεσμάτων, τουτέστιν σκοπού ή νίκης. Η Αθηνά λοιπόν, μακράν απέχει από του να είναι μόνο ηθεά της σοφίας, διότι είναι η προσωποποίηση της νικηφόρου σοφίας.

Έχει δίκιο τελικά ο Ολυμπιόδωρος (Olympiodorus) όταν λέει: «πάσα αρετή φρόνησις εστίν». Πράγματι η ίδια η φρόνηση, μπορεί να είναι από ασήμαντη ή μονοσήμαντη, έως θαυμαστά πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη. Έτσι υπάρχει ατομική, τεχνολογική, πολιτισμική και πολεμική φρόνηση… ή όπως αναφέρει και ο Αριστοτέλης: «αρχιτεκτονική, νομοθετική και πολιτική φρόνηση». Eustratius Phil. In Aristotelis ethica Nicomachea vicommentaria 337,7n.

    Όλα αυτά όμως μεμονωμένα, μακράν απέχουν από την φρόνηση της Αθηνάς, που συγκεντρώνει αρμονικά την φρόνηση όλων των τύπων, στην υπηρεσία του ύψιστου ιδανικού… την σύλληψη, γέννηση, άνθιση, διατήρηση, επέκταση και διαιώνιση… με κάθε τύπο μάχιμης υπεράσπισης… του παραγόμενου "πλούτου", του ελληνο-μεσογειακού πολιτισμού! Γι’ αυτό και η Αθηνά αναφέρεται ως: «συγκεφαλαίωση πασών των αρετών», {«συγκεφαλαίωμαπασῶν τῶν ἀρετῶν»}, Lucius Anneus Cornutus Rhil. 39.3-6. Δηλαδή... η τέλεια αρετή: «Λέγεται πάλιν τελεία ἀρετὴ... τὸ ἐκ πασῶν τῶν ἀρετῶν ἄθροισμα». Michael Phil., In librum quintum ethicorum Nicomacheorum commentarium 7, 21.

Γίνεται λοιπόν σαφές, πως η πολιτισμογόνος και υπερασπιστική φρόνησητης Αθηνάς, περιλαμβάνει μόνο όσα αυτή θεωρεί πολύτιμα!

Γίνεται επίσης κατανοητό, πως άλλη η φρόνηση του πολίτη και άλλη του πολιτικού, άλλη του σοφού τεχνίτη, άλλη του στρατιώτη και τελικά άλλη του αξιωματικού ή στρατηγού… πόσο μάλλον πολλαπλά ανώτερη όλων, η φρόνηση της αρχιστρατήγου ελλανίας Αθηνάς, που συγκεφαλαιώνει, οργανώνει και διοικεί όλες μαζί τις τέχνες του "πολέμου", είτε αυτός είναι πόλεμος πολιτισμού, είτε κανονικός πόλεμος παρόντος ή μέλλοντος!

Περισσότερο δε κι απ’ αυτό, η "Φρόνηση της Αθηνάς", (δηλαδή η «σύνεση του Διός»), δεν παράγει μόνο πολιτισμό, αλλά μετά πάσης προσοχής, συλλέγει τα όπλα των ηττημένων εχθρών της, εξασφαλίζει έγκαιρη υπεροπλία, συνάπτει συμμαχίες, αντιλαμβάνεται και καταστέλλει απειλές εν τη γενέσει τους και προ πάντων, όπου αυτό είναι δυνατόν, μετατρέπει τα ίδια τα ευρήματα του πολιτισμού της, σε οπλικά συστήματα, ικανά να υπηρετήσουν οποιονδήποτε ήπιο ή θηριώδη νικηφόρο πόλεμο, έναντι οποιασδήποτε επιβουλής, ορατής ή αόρατης, παρούσης ή μελλούσης, που θα διανοηθεί να απειλήσει τον ελληνικό αθηνάδιο πολιτισμό της!

«Το λέγειν την Αθηνάν καλά πέδιλα φορείν ουκ άλλο δηλοί, αλλ’ ότι της φρονήσεώς της αι ενεργητικαί δυνάμεις, στιβαραί και άλκιμοί εισι». Scholia In Homerum, Odysseam 1.96.1. «Φρόνηση: ακρίβεια νοός… Φρονήσεως μεν έργον (τους καιρούς διοικείν και) το στρατηγείν προς αντικείμενας δυνάμεις»! Pseudo-Zonaras Lexicogr. (001) phi.1824.11-15.

Έτσι, τελειώνοντας συμπεραίνουμε, πως η φρόνηση του φιλοσόφου ή σοφού, απέχει από την φρόνηση της Αθηνάς, όσο ο θνητός απ’ τον αθάνατο… ή αλλιώς όσο ο εφήμερος αμύητος ήρωας, από το διαχρονικό, βαθυστόχαστο ιερατείο! Πράγματι, η εκπληκτική διοικητική πληρότητα (ολιστική φρόνηση) της Αθηνάς, είναι ίδιον της σοφίας "αθάνατου" ιερατείου, ενώ η απλοϊκή και μονοσήμαντη ανθρώπινη σοφία, κατάκτηση του ολιγόβιου ανθρώπου. Συνεπώς η φρόνηση της Αθηνάς, είναι σχεδόν αδύνατο να λειτουργήσει στην πρέπουσα έκτασή της, αν πίσω απ’ αυτήν δεν λειτουργεί και δεν "επιβάλλει" το δέον, ένα βαθύγνωμο, βαθυστόχαστο και πολύπειρο διαχρονικό "ιερατείο" πολιτισμού! ΒΛΕΠΕ ΕΔΩ: https://www.youtube.com/watch?v=xdS-kV8rsLA&t=1564s

Εύκολα λοιπόν οι ευφυέστεροι των ανθρώπων, (φιλόσοφοι) προβάλλοντας τα δικά τους φρονήματα, μπορούν να δημιουργήσουν έναν λαβύρινθο ιδανικών, διασπώντας τραγικά την αναγκαία ενότητα σκοπών και ιδανικών, που μόνο η Αθηνά μπορεί να υποδείξει!

Γενικότερα η φρόνηση είναι μια πολυεπίπεδη διοικητική ικανότητα, που ποικίλλει σε ύψος, στόχους και περιεχόμενο. Γι’ αυτό «ο Εμπεδοκλής έλεγε: μήτις αυξάνουσα κρίση και φρόνηση». SophoniasPhil. InAristotelislibrosdeanimaparaphrasis 115, 28. Πράγματι η ανθρώπινη φρόνηση, είναι επί συγκεκριμένου έργου, ενώ η φρόνηση της Αθηνάς, ταυτίζεται με την "παν-ουργία", δηλαδή επί παν έργον.

Όσο ευρύτερα και υψηλοτέρα τα ιδανικά που η σοφία ενσωματώνει,τόσοπεριπλοκότερηκαι η διαχειριστική φρόνηση που τα αξιο-ποιεί. Απαραίτητη λοιπόν η συνδυαστική σοφία και ανεπαρκέστατη αν όχι και επικίνδυνα μονόπλευρη, η μεμονωμένη σοφία του κάθε ειδήμονα, σε συγκεκριμένες τέχνες και τομείς. Η μεμονωμένη ειδική γνώση, όταν δεν υπακούει σε ιδανικά είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και δημιουργεί μια ελεύθερη αγορά, δικών της οπλικών συστημάτων, που τελικά το μόνο που καταφέρνει είναι να ισχυροποιεί τους αντιπάλους της, εξυπηρετώντας απλά την κοντόφθαλμη ιδιοτέλεια! Να το πω κι αλλιώς: Οι ανεξέλεγκτοι "σοφοί" είναι τελικά επικίνδυνοι, οι κατ’ Αθηνάν φρόνιμοι είναι το ζητούμενο!

Ένα τέτοιο ιερατείο της Αθηνάς, (αν υπήρχε), θα ήταν σε θέση να οργανώσει και να εκμεταλλευτεί δημιουργικά την πανάρχαια διοικητική σοφία της Αθηνάς. Έχοντας συλλέξει με κάθε προσοχή, απ’ την εποχή ακόμα του πολυεπίπεδου και εκπαιδευτικότατου μύθου, το απόσταγμαόλωντωνχρόνωντηςπαντοειδούςανθρώπινηςαντιπαλο-γνωσίας της, θα αποκτούσε σταδιακά όλα της τα όπλα… διαθέτοντας ταυτόχρονα, την ευρύτερη δυνατή πανουργία!

Το εμβατήριο λοιπόν, ο ύμνος και ο "πυρρίχιος" της ελληνικής νίκης, λέγεται φρόνηση Αθηνάς! Αλλά χωρίς "χορευτές", κανένας "χορός" δεν μπορεί να στηθεί. Και «η δύναμη της Αθηνάς σε ουρανό και γη (πνευματικά και υλικά)… είναι τόση, όση και οι "χορευτές" (αφοσιωμένοι) της. Η δε μεγάλη της αξία υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους, γιατί οι χορευτές της Αθηνάς παιδιά θεών είναι». AeliusAristidesRhet. 002 10.32 - 11.3. «Χορευταί: οι τα θεία άδοντες». LexicaSegueriana (005) theta. 254.21.

Η ιδεο-θεά Αθηνά λοιπόν, η υπέρτατη αυτή, παν-ιαματική λατρεία της μυθολογικής και ιερής θεολογημένης και παν-ισόρροπης Νοημοσύνης, πρέπει να αποκτήσει ξανά τους δικούς της "χορευτές". Διαφορετικά, η μεν "Αθηνά" σαν ιερή αξία θα υπάρχει αιώνια, κοινωνικά όμως θα είναι ανύπαρκτη, αδρανής και αλειτούργητη!

Με την σημερινή έννοια της λέξης θρησκεία δεν είχαν θρησκεία,αλλά έναν κώδικα δεοντολογίας χωρίς δόγματα και ιερά βιβλία.’Ησαν ανεκτικοί προς το ετερόδοξον και ανεξίθρησκοι.Δεν ελάτρευαν πρόσωπα, αλλά ιδέες και αρετές.Η συκοφαντία περί ειδωλολατρείας των έχει βέβαια ιουδαική προέλευση.

Απαύγασμα του υψηλού πολιτισμού των Ελλήνων ήταν αυτό το μοναδικό είδος του θρησκεύεσθαι, που ήταν μία φιλοσοφικο-επιστημονική θρησκεία με ποιητικό τρόπο εκπεφρασμένη από του μεγάλους μύστες-ποιητές της αρχαιότητος.

Συμφώνως με τον Αριστοτέλη, στο «Μετά τα Φυσικά, 1049a.26 & 1029a.20 & 1036a.23», η αρχική κοσμική ύλη είναι αγέννητος, άφθαρτος, αόριστος, άγνωστος καθ’ αυτήν, νεκρά, άμορφος και έξωθεν κινούμενη. Τα τέσσερα αρχικά κοσμικά στοιχεία των φιλοσόφων της κοσμολογικής περιόδου, και δη του Εμπεδοκλέους, είναι οι εκδηλώσεις της αρχικής κοσμικής ουσίας.

Συμφώνως με τον Αριστοτέλη, στο «Φυσικά, 192a.16, 192b.18» & «Μετά τα Φυσικά, 1072b.3», η σκόπιμος κίνηση προκαλεί μορφοπλασματική ενέργεια, δια της οποίας η κοσμική ύλη μεταβαίνει εκ της δυνατότητας «δυνάμει» εις την πραγματικότητα «ενέργεια», δια της οποίας λαμβάνουνε υπόσταση τα πράγματα δια της επί της ύλης κυριαρχίας του Είδους (Ιδέα), όπερ αποτελεί την έννοια, την ουσία, τον τελικό σκοπό και την δύναμη, ήτις πραγματοποιεί τον σκοπό αυτόν.

Στην Γη κυριαρχεί δύναμη δημιουργός των τελικών μορφών της ύλης, η Εντελέχεια (βλ. Αριστοτέλης «Μετά τα Φυσικά, 1092a.3, 1050a.22»), η οποία εξωτερικώς εκδηλώνεται κατά την σχέση των συστατικών στοιχείων προς άλληλα και εσωτερικώς ως ψυχή των έμβιων όντων. Θρεπτική εις τα φυτά, αισθητική και κινητική στα ζώα και νοητική στον άνθρωπο, στον οποίο αθάνατος και θείος είναι ο ποιητικός νους, όστις προέρχεται, ως θείον δώρο, έξωθεν (θύραθεν) και είναι αληθώς θείος : είναι το καθαρό Λογικό, ο Νους. Ο θείος ούτος ξένος παρέχεται αφ’ εαυτού στον άνθρωπο, κατά την διάρκεια της ζωής και όταν το σώμα διαλύεται μετά την κυρίως ειπείν ζωή επιστρέφει προς τον καθολικό Νου, όστις είναι ο θεός και εν τω οποίο απορροφάται, κατά τον Αριστοτέλη στο «Περί ψυχής, 430a.17» & «Περί γενέσεως και φθοράς, 736b.27»!

Εν τη λειτουργία του σύμπαντος σκοπός της κοσμικής ύλης είναι το Είδος και του σώματος η ψυχή, ήτις είναι εντελέχεια η πρώτη σώματος φυσικού δυνάμει ζωή έχοντος.

Ο Κόσμος είναι ενιαίο και καλώς διατεταγμένο σύνολο και μεταβαίνει ολονέν σε ανώτερα στάδια εξέλιξης. Η προϊούσα αυτή εξέλιξη αποτελεί τον σκοπό της φύσεως, στον οποίο υπηρετούν όλοι οι επιμέρους σκοποί, διότι έκαστον ον δεν είναι μόνον σκοπός εαυτού, αλλά και μέσο προς πραγματοποίηση ανώτερων σκοπών, επί των οποίων πάλι στηρίζονται άλλοι έτι υψηλότεροι, ούτως ώστε πάντες συνεργάζονται προς πραγματοποίηση του ενός μεγάλου σκοπού, όστις είναι ο Κόσμος ως όλον. Ούτω ολόκληρο το σύμπαν αποτελεί ιεραρχία σκοπών, εν τη οποία τόσο και επί μέρους όσον και το όλον τελεί εις διαρκεί εξέλιξη προς αεί ανώτερους σκοπούς.

Αλλά ποιος είναι ο ύψιστος και έσχατος σκοπός, προς τον οποίον κατατείνει ο Κόσμος ;;

Τούτο μανθάνουμε, λέγει ο Αριστοτέλης, εάν εξετάσουμε την σχέση Είδους και ύλης κατά τα διάφορα στάδια της προς ανώτερους σκοπούς εξελίξεως.

Η ύλη υποχωρεί ολονέν περισσότερο όσο ανώτεροι είναι οι εκάστοτε πραγματοποιούμενες μορφές!

Συμβαίνει ότι και περί το έργο του καλλιτέχνη. Η ύλη από την οποία πλάττει τον ανδριάντα ή το άγαλμα, υποχωρεί αναλόγως προς το βαθμό της εμφανίσεως της μορφής/είδους/ιδέας, έως ότου δεν βλέπουμε πλέον εν τω μάρμαρο την ύλη, αλλά το καθαρό Είδος/Ιδέα/Μορφή!!

Κατά αυτήν την έννοια, μπορούμε να πούμε, πως οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν ποτέ ειδωλολάτρες παρά μόνον ΙΔΕΟΛΑΤΡΕΣ!!

Ο Αριστοφάνης ο Βυζάντιος (περ. 257 - περ. 180 π.Χ.) υπήρξε σημαντικός Έλληνας φιλόλογος και διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας.

Τα έργα του, τα οποία σώζονται μόνο αποσπασματικά, ασχολούνται με θέματα γραμματικής, ανάλυσης κειμένων και την φιλολογία. Μελέτησε τον τονισμό τον λέξεων και εφηύρε τους τόνους και τα σημεία στίξεως που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα στην ελληνική γλώσσα, δημιουργώντας την πολυτονική γραφή της Ελληνικής γλώσσας. Μαθητής του ήταν ο Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ ο οποίος τον διαδέχθηκε ως διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας.

Η πολυτονική γραφή της ελληνικής γλώσσας ή αλλιώς το πολυτονικό σύστημα γραφής της ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιεί μια ποικιλία τονικών σημείων, σε αντίθεση με το μονοτονικό σύστημα. Η πολυτονική ορθογραφία χρονολογείται από την Ελληνιστική περίοδο (323–30 π.Χ.) και βρισκόταν σε επίσημη χρήση στα κράτη της Ελλάδας και Κύπρου και τους δημόσιους οργανισμούς τους έως και το 1982, οπότε καθιερώθηκε το μονοτονικό σύστημα, το οποίο είναι απλούστερο από το πολυτονικό και διατηρεί μόνο δύο κύρια σημεία: την οξεία και τα διαλυτικά.

Η πολυτονική ορθογραφία είναι το πρότυπο σύστημα ορθογραφίας για την Αρχαία και Μεσαιωνική Ελληνική. Οι τόνοι της οξείας ( ´ ), της βαρείας ( ` ), και της περισπωμένης ( ~ ) υποδηλώνουν διαφορετικούς τύπους τονισμού στην προφορά των λέξεων. Το πνεύμα της δασείας ( ῾ ) υποδηλώνει την παρουσία δασέως φθόγγου [/h/] πριν το γράμμα στο οποίο τοποθετείται, ενώ το πνεύμα της ψιλής ( ᾿ ) υποδηλώνει την απουσία δασύτητας.^[1]

Ο μουσικός τόνος της Αρχαίας Ελληνικής έχει αντικατασταθεί στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα από δυναμικό τονισμό και ο δασύς φθόγγος [/h/] έχει εκλείψει. Έτσι, τα περισσότερα διακριτικά σημεία του πολυτονικού δεν έχουν φωνητική αξία και απλώς καταδεικνύουν την αρχαία ελληνική φωνολογία.

Η μονοτονική ορθογραφία είναι πλέον το επίσημο σύστημα για τη Νέα Ελληνική, σε χρήση από το κράτος, τους περισσότερους εκδοτικούς οίκους και ΜΜΕ, καθώς και τη δημόσια εκπαίδευση (με εξαίρεση το μάθημα των αρχαίων ελληνικών). Περιέχει τον τόνο ( ΄ ), που υποδηλώνει την τονιζόμενη συλλαβή και το σημείο των διαλυτικών ( ¨ ), για την παρουσία διφθόγγου (π.χ.: παϊδάκια, όπου τα α και ι συναποτελούν δίφθογγο /ai/, ενώ: παιδάκια, όπου το αι /e/ είναι απλό δίψηφο φωνήεν. Ο τόνος και τα διαλυτικά μπορούν επίσης να συνδυαστούν ( ΅ ) στο ίδιο γράμμα, π.χ.: ταΐζω.^[1]

Το αρχικό ελληνικό αλφάβητο δεν διέθετε σημεία στίξης και πεζά γράμματα, ούτε καν κενά διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις. Οι πρώτες μορφές του ελληνικού αλφαβήτου εμφανίζονται τον 8ο αιώνα π.Χ. (η προγενέστερη Γραμμική Β´ ήταν διαφορετικού τύπου σύστημα γραφής της Ελληνικής γλώσσας). Έως το 403 π.Χ., οι διάφορες παραλλαγές του ελληνικού αλφαβήτου ήταν σε χρήση στις διάφορες πόλεις-κράτη, βασίλεια, και ελληνικές αποικίες. Το 403 π.Χ., οι Αθηναίοι αποφάσισαν να χρησιμοποιούν εφεξής το ιωνικό αλφάβητο. Με τη διάδοση της Ελληνιστικής Κοινής, η οποία αποτελεί μετεξέλιξη της αττικής διαλέκτου, η ιωνική μορφή του αλφαβήτου επισκίασε τις υπόλοιπες εκδοχές του. Παρόλα αυτά, το ιωνικό αλφάβητο εξακολουθούσε να γράφεται με κεφαλαία γράμματα.

Πνεύματα

Το δασύ και το ψιλό πνεύμα άρχισαν να χρησιμοποιούνται κατά την Κλασική περίοδο, για τη γραφική αναπαράσταση της παρουσίας ή απουσίας του δασέως φθόγγου [/h/] της αττικής διαλέκτου, της οποίας η προηγούμενη μορφή αλφαβήτου χρησιμοποιούσε το γράμμα ήτα (Η) για να αναπαριστά τον μακρό φθόγγο /ē/. Ο δασύς φθόγγος δηλωνόταν επίσης με το Η, στα κείµενα της αττικής διαλέκτου, μέχρι την επισηµοποίηση του ευκλείδειου αλφαβήτου (403 π.Χ.). Τότε το Η χρησιµοποιήθηκε για να δηλώσει αποκλειστικά τον μακρό φθόγγο /ē/, αφού για ένα διάστηµα δήλωνε συγχρόνως τη δασύτητα (/h/), το /ē/, ακόµη και τον βραχύ φθόγγο /ĕ/· π.χ.: ΗΡΑΚΛΗΣ (/hēraklēs/, Ἡρακλῆς), αλλά και: ΗΕΡΜΕΣ (/hermēs/, Ἑρμῆς), γεγονός που γεννούσε δυσχέρειες στην ανάγνωση. Η σύγχυση υπερκεράστηκε στις διαλέκτους της Κάτω Ιταλίας, με τη χρήση του ├ για τη δήλωση του δασέος πνεύµατος (├ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ, ├ΗΜΕΡΑ, ├ΩΡΑΙ). Το σηµείο αυτό υιοθετήθηκε και από τους αρχαίους γραµµατικούς, που δήλωσαν με το ├ τον δασύ φθόγγο, όταν άρχισαν να δηλώνουν και τα σηµεία των τόνων. Οπωσδήποτε, γενίκευση της δηλώσεως του δασέος πνεύµατος και της έλλειψής του (του ψιλού με το ┤) έχουµε – όπως και για τους τόνους – μόλις τον 9ο αι. στο Βυζάντιο.^[1] 

Τόνοι

Κατά την Ελληνιστική περίοδο, τον 3ο αιώνα π.Χ., ο Αριστοφάνης ο Βυζάντιος εισήγαγε και πρωτοχρησιμοποίησε τα πνεύματα και τους τόνους, ακανόνιστα αρχικά, για τη διάκριση κυρίως οµόγραφων τύπων που διαφοροποιούνταν μόνο τονικά ή με την παρουσία δασέος πνεύµατος (νόµος – νοµός, ποιῆσαι – ποιήσαι, ὅρος – ὄρος, ἣ – ἢ). Με την πάροδο τού χρόνου, όσο υποχωρούσε η διάκριση τής προσωδίας και των τόνων (με παράλληλη σίγηση τού δασέος πνεύµατος), τα τονικά σηµεία και τα πνεύµατα προσλάµβαναν λειτουργική και διαφοροποιητική σηµασία. H χρήση των τονικών σημείων άρχισε να διαδίδεται, έως ότου καθιερώθηκε πλήρως στις αρχές του Μεσαίωνα. Δεν ήταν παρά τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν τα πνεύματα και οι τόνοι έκαναν την εμφάνισή τους στα κείμενα των παπύρων. Η ανάγκη για τα συγκεκριμένα τονικά σημεία δημιουργήθηκε από τη βαθμιαία απόκλιση μεταξύ προφοράς και γραφής.^[1]

Κεφαλαιογράμματη γραφή

Η γραφή με κεφαλαία γράμματα χρησιμοποιείτο ως τον 8ο αιώνα μ.Χ., όταν και επικράτησε η χρήση των πεζών γραμμάτων.

Βαρεία

Έως την Βυζαντινή περίοδο, είχε πλήρως καθιερωθεί ο σύγχρονος κανόνας που δηλώνει πως η οξεία μετατρέπεται στην τελευταία συλλαβή σε βαρεία (εκτός αν έπεται σημείο στίξης ή εγκλιτική λέξη). Ορισμένοι συγγραφείς έχουν υποστηρίξει πως αρχικά η βαρεία δημιουργήθηκε για να υποδηλώσει την απουσία τόνου και πως ο σύγχρονος κανόνας είναι, κατά την άποψή τους, μια καθ' όλα ορθογραφική σύμβαση. Αρχικά, διάφορες προκλιτικές λέξεις έχαναν τον τόνο τους πριν από άλλη λέξη και λάμβαναν τη βαρεία, αργότερα δε αυτό γενικεύτηκε σε όλες τις λέξεις με την ίδια ορθογραφία. Άλλοι πάλι θεωρούν πως η βαρεία ήταν γλωσσολογικά γνήσια ηχητική αναπαράσταση και δήλωνε τροποποίηση του οξέος τονισμού στο τέλος της λέξης.^[2][3][4]

Δυναμικός τόνος

Κατά την ύστερη εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, χάθηκε ο αρχαίος μουσικός τονισμός και αντικαταστάθηκε από τον δυναμικό, καθιστώντας έτσι τα τρία τονικά σημεία ίδια και ουσιαστικά άχρηστα, όσον αφορά στην προφορά του λόγου, διότι πλέον η Ελληνική δεν έκανε διάκριση μεταξύ ψηλού, χαμηλού ή αυξομειούμενου τόνου, ενώ παράλληλα εξέλιπε και ο δασύς φθόγγος [/h/].^[1]

Απλοποίηση

Στις αρχές του 20ού αιώνα (και επίσημα κατά τη δεκαετία του 1960), η βαρεία αντικαταστάθηκε από την οξεία, ενώ καταργήθηκαν και τα πνεύματα στα ρ και η υπογεγραμμένη, εκτός από τα έντυπα κείμενα.^[5] Οι Έλληνες τυποθέτες της εποχής δεν είχαν τρόπο να εκτυπώσουν τη βαρεία και την υπογεγραμμένη, κατά συνέπεια η χρήση τους εγκαταλείφθηκε, όπως και η διδασκαλία τους στα δημόσια σχολεία.

Αντικατάσταση από το μονοτονικό σύστημα

Η επίσημη χρήση του μονοτονικού συστήματος καθιερώθηκε επίσημα στην Ελλάδα, δια νόμου το 1982^[6]. Οι τόνοι και τα πνεύματα καταργήθηκαν και ως μόνο σημείο τονισμού χρησιμοποιείται ο τόνος, που συμβολίζεται με την παλιά οξεία ( ΄ ) ή ένα κατακόρυφο σημαδάκι ( ' ). Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται πλην ορισμένων εξαιρέσεων και τα διαλυτικά παραμένουν ως διακριτικό σημείο γραφής. Η μεταβολή αυτή σημειώθηκε την ίδια εποχή και στην Κύπρο, μιας και η προμήθεια των σχολικών εγχειρίδίων γινόταν από την Ελλάδα. ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Τα κύρια επιχειρήματα υπέρ της κατάργησης του πολυτονικού συστήματος ήταν πως το μονοτονικό κάνει ευκολότερη τη διδασκαλία της γραφής στους μαθητές, οικονομικότερη την εκτύπωση κειμένων από εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία, καθώς και πως οι τόνοι και τα πνεύματα δεν έχουν πλέον ουσιαστική αξία στη νέα ελληνική γλώσσα.

Η απλοποίηση αυτή δέχτηκε σφοδρές επικρίσεις, με τα επιχειρήματα ότι η πολυτονική ορθογραφία εξακολουθεί να έχει αξία, προσφέροντας την ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης των λέξεων, καθώς και ένα πολιτιστικό σύνδεσμο με το παρελθόν, ανάμεσα σε άλλα πρακτικά και αισθητικά οφέλη.^[7][8][9]

Σύγχρονη χρήση

Η χρήση του πολυτονικού συστήματος δεν συνδέεται απαραίτητα με τη χρήση παλαιότερων μορφών της γλώσσας, όπως η καθαρεύουσα και τα αρχαία και συχνά συναντάται σε κείμενα γραμμένα στη νέα ελληνική γλώσσα, ακόμη και στη δημοτική. Διάφοροι ιδιώτες, σύλλογοι, ιδρύματα και εκδότες συνεχίζουν τη χρήση του, με ή χωρίς τη βαρεία. Αν και επίσημη επανυιοθέτηση του πολυτονικού συστήματος από το κράτος δεν φαίνεται πιθανή, δεν απαγορεύεται η χρήση του στον δημόσιο τομέα.^[10]

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος και οι εκκλησίες και πατριαρχεία ανά τον κόσμο που χρησιμοποιούν ως λειτουργική γλώσσα την Ελληνιστική Κοινή – γλώσσα των Ευαγγελίων – εξακολουθούν να κάνουν χρήση της πολυτονικής ορθογραφίας, όπως και η καθημερινή εφημερίδα της Αθήνας Εστία, η οποία κάνει χρήση της καθαρεύουσας. Παρόλο που το πολυτονικό σύστημα δεν υπήρχε στην αττική διάλεκτο της Κλασικής περιόδου, υπάρχει η άποψη πως τα σύγχρονα ελληνικά, ως συνέχεια των μεσαιωνικών ελληνικών, θα πρέπει να συνεχίσουν τις ορθογραφικές συμβάσεις τους.

Μερικά εγχειρίδια μάθησης αρχαίων ελληνικών εξακολουθούν να κάνουν χρήση των πνευμάτων, ενώ κάποια άλλα τα παραλείπουν και διατηρούν μόνο τους τόνους, ώστε να απλοποιήσουν τη μάθηση.^[11]

Περιγραφή

Τα πολυτονικά ελληνικά χρησιμοποιούν πολλά διαφορετικά τονικά σημεία σε διάφορες κατηγορίες. Κατά την εποχή που χρησιμοποιούνταν τα αρχαία ελληνικά, καθένα από αυτά τα σημεία υποδήλωνε μια σημαντική διαφοροποίηση στην προφορά του λόγου.

Η μονοτονική ορθογραφία των σύγχρονων ελληνικών χρησιμοποιεί μόνο δύο σημεία, τον τόνο και τα διαλυτικά, τα οποία μερικές φορές συνδυάζονται. Το αρχικό [/h/] δεν προφέρεται πλέον, και έτσι τα πνεύματα της δασείας και της ψιλής δεν χρησιμοποιούνται πλέον. Η διαφοροποίηση της προφοράς ανάλογα με το ποιος από τους τρεις τόνους χρησιμοποιείται έχει επίσης εξαφανιστεί, και το μόνο που απομένει είναι ένας δυναμικός τονισμός. Η υπογεγραμμένη ήταν ένα διακριτικό σημείο, το οποίο εφευρέθηκε για να υποδηλώσει ένα ετυμολογικό φωνήεν το οποίο δεν προφερόταν πλέον, έτσι, καταργήθηκε επίσης.

Η μεταγραφή των Ελληνικών ονομάτων ακολουθεί την μεταγραφή των Αρχαίων ελληνικών στα Λατινικά. Η σύγχρονη μεταγραφή είναι διαφορετική και δεν διακρίνει πολλά γράμματα και δίφθογγους οι οποίοι έχουν ενοποιηθεί υπό την επίδραση του ιωτακισμού.

Τόνοι

Οξεία	Βαρεία
περισπωμένη (διαφορετικές μορφές)

Δείτε επίσης: Προφορά της κλασικής Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας

Οι τόνοι τοποθετούνται σε ένα τονισμένο φωνήεν ή στο τελευταίο από τα δύο φωνήεντα ενός διφθόγγου (π.χ. ά στην πρώτη περίπτωση, αλλά αί στην δεύτερη) και στα αρχαία ελληνικά υποδήλωναν τρόπους έντασης του τονισμού. Η ακριβής φύση των τρόπων δεν είναι βέβαιη, αλλά η γενική τους χρήση είναι γνωστή.^[1]

Η οξεία — ά — υποδήλωνε υψηλό μουσικό τόνο σε ένα βραχύ φωνήεν ή αυξανόμενο σε ένα μακρό φωνήεν.

Η βαρεία — ὰ — υποδήλωνε κανονικό ή χαμηλό τόνο.

Η βαρεία αρχικά χρησιμοποιούνταν σε όλες τις άτονες συλλαβές,^[12] αλλά πλέον αντικαθιστά μόνο την οξεία στο τέλος μια λέξης αν ακολουθεί μια άλλη τονισμένη λέξη χωρίς παύση.

Η περισπωμένη – ᾶ — υποδήλωνε αυξομειούμενο τόνο σε μια συλλαβή. Για να διαχωριστεί από την γωνιώδη Λατινική περισπωμένη, η Ελληνική απεικονίζεται με τη μορφή κυματοειδούς γραμμής ή ανεστραμμένης καμπύλης. Ήταν επίσης γνωστή ως οξύβαρυς, και στην αρχική της μορφή γραφόταν ως ^, από τον συνδυασμό της οξείας και της βαρείας. Εμφανιζόταν μόνο στα μακρά φωνήεντα ή τις διφθόγγους.

Πνεύματα

Δασεία	Ψιλή
Συνδυασμός με τόνους

Τα πνεύματα γραφόταν πάνω από φωνήεντα ή το ρ.^[1]

Η δασεία, ἁ, υποδηλώνει την παρουσία ενός [/h/] πριν το φωνήεν. Πριν από σύμφωνα δεν αναγράφεται δασεία με εξαίρεση το ρω στα αρχαία ελληνικά. Για τα δασέα σύμφωνα χρησιμοποιούνταν ξεχωριστά γράμματα (Θ = [tʰ], Φ = [pʰ], Χ = [kʰ]) Το Ρω (Ρ ρ) στην αρχή μια λέξης ήταν πάντα δασύ. Στα λατινικά η μεταγραφή έχει γίνει ως rh.

Το Ύψιλον (Υ υ) στην αρχή μια λέξης προφέρεται επίσης με δασύ τρόπο, επομένως η μεταγραφή έχει γίνει ως hy και όχι ως y.

Η ψιλή — ἀ — υποδήλωνε την απουσία του [/h/].

Η παρουσία ενός διπλού Ρω στη μέση μιας λέξης αρχικά γραφόταν με ψιλή στο πρώτο ρω και δασεία στο δεύτερο (π.χ. διάῤῥοια). Στα λατινικά, η γραφή αυτή μεταγράφηκε ως rrh (diarrhoea ή diarrhea).

Κορωνίδα

Η κορωνίδα αναγράφεται πάνω από φωνήεν που προέκυψε ως αποτέλεσμα του φαινομένου της κράσης, συγχώνευσης του τελικού φωνήεντος ή διφθόγγου μιας λέξης με το αρχικό φωνήεν ή την αρχική δίφθογγο της ακόλουθης. Αρχικά ήταν μια απόστροφος η οποία τοποθετούνταν μετά το φωνήεν, αλλά πλέον τοποθετείται πάνω από το φωνήεν και είναι παρόμοια με την ψιλή. Αντίθετα με την ψιλή, η κορωνίδα εμφανίζεται συχνά στα ενδότερα γράμματα της λέξης: τὰ ἄλλα – τἆλλα, μέντοι ἄν – μεντἄν, ἐγὼ οἷμαι – ἐγᾦμαι, τὰ αὐτά – ταὐτά, καλὸς καί ἀγαθός – καλὸς κἀγαθός. Όταν όμως η πρώτη από τις λέξεις που συγχωνεύονται είναι τύπος που αποτελείται μόνο από ένα φωνήεν ή μία δίφθογγο με δασεία, τότε στη θέση της κορωνίδας σημειώνεται η δασεία: ὁ ἀνήρ – ἁνήρ, ὁ ἄνθρωπος – ἅνθρωπος, ἅ ἄν – ἅν, οὗ ἕνεκα – οὕνεκα.^[1]

Υπογεγραμμένη

Διαφορετικοί τρόποι γραφής της υπογεγραμμένης και προσγεγραμμένης

Η υπογεγραμμένη (ιώτα) — ᾳ — τοποθετείται κάτω από τα μακρά φωνήεντα η, α και ω για να υποδηλώσει τους αρχαίους διφθόγγους ηι, αι και ωι, όπου το ιώτα δεν προφέρεται, π.χ. τῷ ἀνθρώπῳ, τῇ πολιτείᾳ, τῇ γλώσσῃ.^[1]

Προσγεγραμμένη

Η προσγεγραμμένη (ιώτα) που γράφεται δίπλα από ένα κεφαλάιο γράμμα: (Αι), π.χ. ΕΝ ΤΩι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩι.^[1]

Διαλυτικά

Στα αρχαία ελληνικά, τα διαλυτικά εμφανίζονται στα γράμματα ι και υ για να υποδείξουν πως το ζευγάρι των φωνηέντων προφέρεται ξεχωριστά, αντί ως δίφθογγος.

Στα σύγχρονα ελληνικά, όπου πολλές δίφθογγοι έχουν μονοφθογγιστεί, τα διαλυτικά χρησιμοποιούνται σε φωνήεντα τα οποία προφέρονται ως δίφθογγοι παρά μαζί ως δίψηφο φωνήεν π.χ στη λέξη αϊτός.^[1]

Τα διαλυτικά μπορούν να συνδυαστούν με την οξεία, βαρεία, και περισπωμένη, αλλά ποτέ με τα πνεύματα, μια και τα γράμματα που έχουν διαλυτικά δεν εμφανίζονται ποτέ στην αρχή της λέξης.^[13]

Προτεραιότητα γραφής τονικών σημείων

Τα τονικά σημεία αναγράφονται πάνω από τα πεζά γράμματα, και στο άνω αριστερό μέρος των κεφαλαίων γραμμάτων. Σε περίπτωση δίψηφων φωνηέντων τα τονικά σημεία σημειώνονται στο δεύτερο γράμμα. Στις διφθόγγους τα τονικά σημεία μπαίνουν πάνω από το γράμμα που παριστάνει το τονιζόμενο μέρος τους, π.χ νεράιδα, βοήθα, πιάνω.

Τα πνεύματα γράφονται στα αριστερά της οξείας ή βαρείας αλλά κάτω από την περισπωμένη.

Οι τόνοι γράφονται πάνω από τα διαλυτικά ή ανάμεσά τους στην περίπτωση της οξείας ή της βαρείας.

Όταν μια λέξη γράφεται με κεφαλαία, τα τονικά σημεία δε χρησιμοποιούνται ποτέ, αν και εμφανίζονται πάνω από κεφαλαία στα μεσαιωνικά κείμενα. Ο διαζευκτικός σύνδεσμος Ἢ (ή), αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα αυτό διότι χρειάζεται να γίνει διάκριση από το θηλυκό άρθρο Η. Τα διαλυτικά γράφονται πάντα σε όλες τις περιπτώσεις.^[1]

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1%CF%82

‎ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟ.

Το κήρυγμα της αγάπης στην Αρχαία Ελλάδα.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το θρησκευτικό μήνυμα της αγάπης γεννήθηκε με το χριστιανισμό. Το κήρυγμα της αγάπης, ωστόσο, παρατηρείται σε πολλές θρησκείες και σε πολλές λογοτεχνίες, μια πρακτική που συνδέεται με όλους τους αρχαίους πολιτισμούς, ακόμα και σε εκείνους που δεν είχαν ακόμη καταγεγραμμένη λογοτεχνία αλλά μόνο προφορική παράδοση. Στην αρχαία Ελλάδα, το κήρυγμα της Αγάπης ήταν κάτι εξαιρετικά διαδεδομένο και υπάρχει σε διάφορες μορφές...Στις ομιλίες των φιλοσόφων, στα Δελφικά Παραγγέλματα, στους πολλούς θεούς που προστατεύουν την αγάπη (ο Ζευς "Φίλιος", που σημαίνει "ο Δίας της Αγάπης", ο Έρωτας, η Αφροδίτη, ο Οίστρος, ο Αντέρως, ο Ίμερος, οι Ερωτιδείς, ο Πόθος, η Ερατώ, ο Υμέναιος, κλπ), στις θρησκευτικές προσευχές, και στα επίθετα των θεών (είναι ενδεικτικό ότι ο Δίας έχει 15 επίθετα που εκφράζουν την αγάπη).

 Επρόκειτο για ένα μυστηριώδες χειρόγραφο του Αρχιμήδη, χαμένο για …αιώνες. Ακόμα κι όταν βρέθηκε ήταν δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί! Τώρα όμως αποκάλυψε μυστικά που…αλλάζουν την σύγχρονη ως τώρα άποψη για το βάθος της αρχαίας ελληνικής μαθηματικής σκέψης.

 Το χειρόγραφο, γνωστό με το όνομα «Archimedes Palimpsest», περιέχει μεταξύ άλλων το μοναδικό αντίγραφο των «Θεωρημάτων Μηχανικής» του Αρχιμήδη, στο οποίο ο αρχαίος Eλληνας μαθηματικός εξηγεί πώς χρησιμοποιούσε μηχανικά μέσα για να αποδείξει κάποια μαθηματικά του θεωρήματα.

Το χειρόγραφο αυτό, βρέθηκε τυχαία το 1906 σε μια βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης, από τον Δανό φιλόλογο Johan Ludvig Heiberg.

Oμως συνάντησε ανυπέρβλητες δυσκολίες στην ανάγνωσή του. Πάνω στο αρχαίο κείμενο των μαθηματικών του Αρχιμήδη είχε γραφτεί ένας χριστιανικός ύμνος και αυτό έκανε πολύ δύσκολη την αποκατάσταση του αρχικού κειμένου.

Για πολλές δεκαετίες το χειρόγραφο θεωρήθηκε ξανά χαμένο ώσπου ξαφνικά ο Οίκος Δημοπρασιών Christie’s το έβγαλε σε δημοπρασία το 1998. Τελικά κατέληξε στο Walters Art Museum της Βαλτιμόρης των Η.Π.Α.

Εκεί το είδαν και το μελέτησαν πιο συστηματικά οι καθηγητές Netz και Saito το 2001. Η έρευνα, τους έφερε μπροστά σε μια απρόσμενη αλλά σημαντική διαπίστωση …

Ο Αρχιμήδης προσπαθούσε να θεμελιώσει την Μαθηματική Ανάλυση, κάτι που θεωρείται κατόρθωμα του καιρού μας και προϊόν της μαθηματικής επανάστασης που ξεκίνησε απ” το 16ο αιώνα. Κάτι που προϋποθέτει την έννοια του μαθηματικού απείρου.

Η μέχρι τώρα εντύπωση που είχαμε για τα μαθηματικά στην αρχαία Ελλάδα, ήταν ότι οι “Eλληνες απέφευγαν να καταπιαστούν με την έννοια του «Απείρου» και να χειριστούν άπειρα μεγάλα σύνολα. Αυτό θεωρούνταν κατόρθωμα της εποχής μας (από τον 17ο αιώνα και μετά)!

 Φαίνεται όμως ότι το αρχαίο χειρόγραφο περιέχει και άλλα μυστήρια, επειδή ο Netz και οι συνεργάτες συνεχίζουν τη μελέτη του, όχι μόνο υπό κοινό φωτισμό αλλά και με τη χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας.

Ποια άλλα καταπληκτικά μυστικά θα μας αποκαλύψει ακόμα που θα κάνουν την ιστορία να πρέπει να ξαναγραφτεί;

periergo.com

800 κιβώτια με αρχαία ελληνικά χειρόγραφα σε πανεπιστήμιο της Βρετανίας;

Διαβάστε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο υπό τον τίτλο: «Μια κάποια μέρα στην άλλη Οξύρρυγχο…», που θέτει πολλούς προβληματισμούς για το μέρος που βρέθηκαν χιλιάδες αρχαία ελληνικά χειρόγραφα και σήμερα τα έχουν μέσα σε 800 κιβώτια οι Βρετανοί!..

Οξύρρυγχος της Αιγύπτου. Είναι αλήθεια ότι οι ανασκαφές του 1898 έφεραν στο φως εκατοντάδες αρχαία ελληνικά χειρόγραφα, τα οποία, όπως απεκαλύφθη, φυλάσσονται μέσα σε 800 κιβώτια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης!..

Με αφορμή την αποκάλυψη ότι οι Άγγλοι φυλάσσουν μέσα στα υπόγεια των πανεπιστημίων τους 800 κιβώτια με αρχαία ελληνικά χειρόγραφα από την περιοχή της Οξυρύγχου στην Αίγυπτο, είδε το φως της δημοσιότητας ένα άρθρο που υπογράφει ο έγκριτος και καταξιωμένος αρθρογράφος Γρηγόρης Ρουμπάνης, στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» της 23ης Απριλίου 2005, ο οποίος βλέπει, όμως, το θέμα, από μία άλλη φιλοσοφική διάσταση. Έστω κι αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί μαζί του σε ορισμένα σημεία του άρθρου (π.χ. για τους ρασοφόρους, πολιτικούς κλπ), εν τούτοις αξίζει κανείς να παρακολουθήσει τις σκέψεις του:
«Ενδεχομένου το φαινόμενο της Οξυρρύγχου να μη μείνει μοναδικό στην Ιστορία. Ενδεχομένου η ελληνική αυτή πόλη της Αιγύπτου να αποδειχθεί, έπειτα από ορισμένους ακόμα αιώνες, ότι δεν είναι η μόνη που έθαβε το τότε (παρακμιακό) πα­ρόν της, τυλιγμένο με τους παπύρους γνώσης, ακόμα και σοφίας αιώνων.
Μπορεί η ματαιοδοξία για τη διατήρηση της ανθρώπινης σάρκας στην αιωνιότητα να μη δικαιώνει, προς το παρόν τουλάχιστον, τις αρχικές προσδοκίες των Αιγυπτίων και τις μεταφυσικές αγωνίες τους . Η άγνοιά τους, όμως, για την αξία των εγγράφων που χρησι­μοποίησαν για νεκρόπανα, συνέβαλε στη διάσωση κειμένων μοναδικών του ελληνι­κού και αιγυπτιακού πο­λιτισμού ή εξαιρετικά χρήσιμων για την «ανάγνωση» της καθημερινότητας εκείνων των χρό­νων. Έτσι, για να μείνει χωρίς νόημα μια άλλη ματαιοδοξία (εγκληματι­κή αυτή) ορισμένων «φωτισμένων ιεραρ­χών» της νέας θρησκείας, να εξαφανίσουν στη φωτιά οριστικά το α­πειλητικό -για το νέο κόσμο που οικοδο­μούσαν- πνεύμα της αρχαιότητας..
Αυτά, πριν από χιλιάδες χρόνια. Για να εν­θαρρυνθούν σήμερα από τη χρήση των νέ­ων τεχνολογιών οι ερευνητές των χαμένων κρίκων του ανθρώπινου πολιτισμού. Για να ενθαρρυνθεί εκ παραλλήλου ολίγον και ο κάθε μεροκαματιάρης της γραφίδας σήμερα, ότι δεν εργάζεται επί ματαίω. Κι αν, για πολλούς, οι σελίδες των εφημερίδων δεν χρησιμεύουν για τίποτε άλλο παρά για να τυλί­γουν διάφορα -άχρηστα εν πολλοίς αντι­κείμενα, τα οποία στη συνέχεια ξεχνούν στην αποθήκη τους, στον αρχαιολόγο και τον ι­στορικό του μέλλοντος σίγουρα θα χρησι­μεύσουν για πολύ περισσότερα.
Έτσι δεν έγινε σε κάθε ανασκαφή; Έτσι θα γίνει και σε εκείνο το μακρινό μέλλον. Και βεβαίως θα ανιχνεύονται μέσω των κιτρινισμένων και δυσανάγνωστων εφημερίδων τα επιτεύγματα της εποχής μας, αλλά θα ανακαλύπτονται και οι μιζέριες της παρακμής μας, η απειλή ενός νέου σκοταδισμού.
Μια εφημερίδα να πέσει στα χέρια του καθηγητή μελλοντικής Οξφόρδης, θα κάνει τον άνθρωπο να χάσει το χρώμα και τη μιλιά του: Για την πολιτική ανοησία που συνοδεύ­ει την τεχνολογική εξέλιξη (όπως σε κάθε πε­ρίοδο παρακμής), για τη ματαιοδοξία της σημερινής αυτοκρατορία δύναμης (των Ηνω­μένων Πολιτειών της Αμερικής) να θέσει υ­πό τον έλεγχο τις επαρχίες που δεν μπόρε­σε να ελέγξει ούτε η ελληνιστική επέκταση ούτε η ρωμαϊκή ή οποιαδήποτε άλλη αυτο­κρατορία, για την εναγώνια προσπάθεια της ηγεσίας του μεγαλύτερου σε δύναμη θρη­σκευτικού δόγματος (από κοντά και τα αδελφά δόγματα) να διαιωνίσει την κυριαρχία του στο ανθρώπινο πνεύμα. Θα τα καταφέρει άραγε να βαδίσει με το κεφάλι όρθιο η ανθρωπότητα; Ή θα περπατά επί μακρόν σκυμμένη υπό τις εντολές ανθρωπάριων τύπου Mπους και Pάϊς; Θα ξαναβρεί το δρόμο της Αναγέννησης; Ή θα χαθεί και πάλι για μερικούς αιώνες στις ατραπούς που την ο­δηγούν οι ευλογίες των ράσων, είτε αυτά εγκληματούν στο όνομα του Θεού είτε στο ό­νομα του Αλλάχ; Την απάντηση δυστυχώς θα την έχει μόνο εκείνος ο καθηγητής. Γι' αυτά τα σπουδαία, όπως και για μερικά ακόμα, κάπως πιο μικρά. Πως φέρ' ειπείν ένας τόπος που λάμπει στο φως του ήλιου και γεννά α­κούραστα ποιητές και δασκάλους της σοφίας, λεηλατείται τόσο ανελέητα από τις ορδές αμαθών εργολάβων της πολιτικής. Πως εκεί που πάει να σηκώσει το κεφάλι της αξιοπρέπειας, τον δένουν χεροπόδαρα με συμμαχίες, συμφέροντα άλλων και δουλείες βρώμικες, κλείνοντας τη φωνή των ποιητών που αναζητούν το νερό της δικαιοσύνης…»

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ
Η Οξύρρυγχος της Αιγύπτου πήρε το όνομά της από τα άφθονα γνωστά ψάρια από τα οποία προέρχεται το χαβιάρι. Ήταν μια τυπική ελληνοαιγυπτιακή πόλη που ήκμασε ώς το 350-400 μ.Χ., αλλά με το πέρασμα του χρόνου την κατάπιε η άμμος...
Σκαλίζοντας τον σκουπιδότοπο της χαμένης πόλης, δύο αρχαιολόγοι της Βικτωριανής εποχής έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη: χιλιάδες σπαράγματα αρχαίων παπύρων, με κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων είχαν χρησιμοποιηθεί για να καταγραφούν στην πίσω όψη τους αξιομνημόνευτες στιγμές της καθημερινής ζωής της πόλης (όπου επιτρεπόταν ο γάμος μεταξύ αδελφών) αλλά και δίκες, φορολογικοί κατάλογοι, επιστολές και λίστες για ψώνια ή ολόκληρα οικογενειακά αρχεία.
Στο αρχείο λ.χ. του Τρύφωνα, βρέθηκαν το ωροσκόπιο του, το γαμήλιο συμβόλαιο με τη Σαρκία, η έκκληση κατά της πρώτης του συζύγου η οποία προσέβαλε τη νέα σύζυγο, η μαθητεία του γιου του στην τέχνη του υφαντή και λεπτομέρειες από μια κρίση του Σολομώντα. Μέχρι τώρα, λόγω της αποσπασματικής μορφής και της κακής κατάστασης, η έρευνα και η δημοσίευση του περιεχομένου των Παπύρων της Οξυρρύγχου ήταν εξαιρετικά δύσκολη. (1)

ΠΟΙΑ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΟΞΥΡΥΓΧΟΥ

Η Οξύρρυγχος είναι μία αρχαία πόλη της Άνω Αιγύπτου, στη δυτική όχθη της κοιλάδας του Νείλου, που η ελληνική της ονομασία προέρχεται από το ιερό ψάρι οξύρρυγχο, που το λάτρευαν οι κάτοικοι της, και που για χάρη του είχαν πολεμήσει με τους γείτονές τους Κυνοπολίτες, επειδή έτρωγαν αυτό το ψάρι.
Η πιο γνωστή περίοδος της πόλης αυτής τοποθετείται ανάμεσα στο 250 π.Χ. και στο 700 μ.Χ., εποχή στην οποία χρονολογούνται πάπυροι γραμμένοι στην ελληνική και στη λατινική, όπως επίσης στην αιγυπτιακή, στην κοπτική, στην εβραϊκή, στη συριακή και στην αραβική γλώσσα, που βρέθηκαν στην τοποθεσία της.
Οι ανασκαφές αποδείξανε ότι η ελληνορωμαϊκή πόλη περιβαλλόταν από τείχος και οι κυριότεροι δρόμοι της ήταν αψιδωτοί.
Τα έργα Ελλήνων συγγραφέων που βρέθηκαν στην Οξύρυγχο αποδώσανε στον κόσμο χαμένα κείμενα της αρχαίας ελληνικής λυρικής ποίησης (Πίνδαρο) και αναρίθμητα πεζά έργα ρητορικής ή ιστορίας. Ανάμεσα στα έργα αυτά συγκαταλέγονται η Αθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη, το σατιρικό δράμα του Σοφοκλή, Ιχνευταί Σάτυροι, και άλλα αποσπάσματα από δράματα του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Περιλαμβάνονται επίσης τμήματα από τα έργα του Όμηρου, του Βακχυλίδη και του Καλλίμαχου.
Κατάλογοι βιβλίων και πληρωμές σε γραφείς που έχουν βρεθεί δείχνουν ότι τα βιβλία αντιγράφονταν στην πόλη αλλά και εισάγονταν επίσης.
Ιστορικός της Οξυρύγχου: Αυτό το όνομα δίνεται στο συγγραφέα μιας ευσυνείδητης ιστορίας της Ελλάδας, που συνεχίζει το έργο του Θουκυδίδη και καλύπτει γεγονότα ανάμεσα στο 400 και 394 π.Χ. Βρέθηκε στην Οξύρυγχο. Διάφοροι γραμματικοί τον ταυτίζουν με τους Κράτιππο, Θεόπομπο, Ευφορίωνα, Ανδροτίωνα και Δαΐμαχο, ιστορικούς της εποχής. (2)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:1. Βλέπε: «Ελευθεροτυπία» 23 Απριλίου 2005.
2. Βλέπε: Εγκυκλοπαίδεια «Δομή»,http://www.sakketosaggelos.gr/Article/1041/

Τα έξι στάδια (επίπεδα) της νοημοσύνης. Του Μ. Καλόπουλου.

Απο το βιβλίο του: "Μήτις Αθηνά και οδυσσειακό πνευμα"

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, πως όλοι οι λαοί, έχουν τα ιερά τους κείμενα, στα οποία εντρυφούν με σεβασμό και αναβαπτίζονται στις αρετές και τα ιδανικά της φυλής. Ένα τέτοιο ιερό και εξαιρετικά παραμελημένο κείμενο για τους Έλληνες, αναμφίβολα το κορυφαίο, είναι η συνολική κληρονομιά του Ομήρου! Στα κείμενα αυτά, δεσπόζει η μορφή του Οδυσσέα, που εξιδανικευμένη απ’ τον αρχαίο μύστη Όμηρο, προβάλλει ως αγωνιστικό πρότυπο, κυρίως υπέρ βωμών και εστιών!

Ο Οδυσσέας έχει άφθονες αρετές, αλλά σταδιακά αποκτά και όλες εκείνες τις διοικητικές ικανότητες, που χαρακτηρίζουν έναν ιδανικό ηγέτη, του οποίου η νοημοσύνη ανθίζει από σπιρτάδα και αντοχές, απέναντι στις κακουχίες και τις ποικίλες προκλήσεις της ζωής. Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν, απ’ την αρχαιότητα ακόμα είναι, ποια είναι αυτά τα διακριτά στάδια της αναπτυσσόμενης νοημοσύνης; Με όλες τις ενδεδειγμένες επιφυλάξεις, θα τολμήσω να σας περιγράψω την κλίμακα αυτή, όπως κατά τη γνώμη μου προκύπτει απ’ την συνολική μας αυτή μελέτη, Μήτιδος, Αθηνάς και Οδυσσέως!

1) Ο απλοϊκός γνώστης, εκείνος που διαθέτει στοιχειώδεις και ασύνδετες απλοϊκές γνώσεις και δεν ενδιαφέρεται ή δεν μπορεί να βάλει κάποια τάξη σ’ αυτές. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο και αφορά το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων! Είναι κυρίως ο αφελής και αισθησιακός άνθρωπος, που ούτε χρόνο ούτε διάθεση, αλλά συχνά ούτε και την ικανότητα έχει, να αποκτήσει περισσότερα πνευματικά προσόντα. Αυτό μπορεί να προέρχεται από έλλειψη επαφής με την κατάλληλη παιδεία, αλλά και από βιολογική πνευματική ανεπάρκεια.

Το φαινόμενο της νοημοσύνης είναι σχετικά πρόσφατη βιολογική κατάκτηση στον πλανήτη μας και προφανώς η απλοϊκότητα είναι εντελώς φυσιολογικά η πλέον διαδεδομένη μορφή ανθρώπινης νοημοσύνης! Συνεπώς είναι μια φυσιολογική κατάσταση, που ανταποκρίνεται όπως φαίνεται στην μέση βιολογικο-πνευματική ηλικία της ανθρωπότητας. Πρόκειται λοιπόν για την συντριπτική μερίδα των συνανθρώπων μας, που εντελώς ικανοποιημένοι, φορούν την στοιχειώδη "καθημερινή νοημοσύνη" όπως την ονομάζω εγώ!

Απλοϊκός λοιπόν, γενικά: «ο απερίσκεπτος, ο ευκολόπιστος και ο αφελής». «Ο εναντιωμένος στις (πνευματικές κυρίως) δυσκολίες». Pseudo-Zonaras Lexicogr. 899.19.

2) Ο φιλόσοφος ή ερευνητής. Κάποιοι όμως απ’ το πλήθος, με περισσότερα πνευματικά εφόδια ή ευκαιρίες, εξερευνώντας τους ορίζοντες των ίδιων των αισθησιασμών τους και μελετώντας τους διάφορους γρίφους της ζωής, σταδιακά διευρύνουν τομείς της πνευματικής και υλικής ζωής τους, υιοθετώντας ή παράγοντας τέχνες ή αλλιώς αρετές. Οι άνθρωποι αυτοί, πέρα απ’ τις ευκαιρίες παιδείας, διαθέτουν μάλλον και σχετικό βιολογικό πλεονέκτημα και εξ αυτού μπορούν να εκτιμούν και ν’ αναζητούν με διαβαθμισμένο πάθος τη γνώση. Αλλά η έρευνά τους είναι ακόμα σε εξέλιξη και όπως λέει και ο Αριστοτέλης: «Ο γαρ μανθάνων ουκ έχει». Aristoteles Phil. Metaphysica 1049b.34. Δηλαδή: Όποιος μαθαίνει… ακόμα δεν κατέχει.

Μιας και: «φιλοσοφείν… (είναι) το θαυμάζειν και απορείν» (Plutarchus Phil. De Eapud Delphos 385.C,4), το δεύτερο δηλαδή στάδιο της πνευματικής ανέλιξης, (στο οποίο κανείς μπορεί και να παραμείνει ισόβια), προκύπτει όταν ο άνθρωπος θαυμάζοντας και απορώντας, αναλαμβάνει με προσωπικό μόχθο, να εξερευνήσει τον φυσικό και πνευματικό κόσμο που τον περιβάλλει, αναγνωρίζοντας πλέον τα συντριπτικά οφέλη της σοφίας που επιδιώκει. Όμως: «ο Πυθαγόρας έλεγε: φιλοσοφία εστί (όχι σοφία, αλλά…) φιλία σοφίας». Ammonius Phil. In Porphyrii 9.16.

Ο φιλόσοφος λοιπόν είναι: «φιλομαθής, διαλεκτικός, θεωρητικός, παιδευτικός, προτρεπτικός, νουθετικός, διδασκαλικός, επανορθούμενος τα της γνώμης αρρωστήματα, (δηλαδή αναθεωρητικός), επί την αρετήν άγων, θυμόν κοιμίσαι, επιθυμίας πραΰναι, ηδονάς ρυθμίσαι, φιλοχρηματίαν συμμετρήσαι, αλαζονείαν κολάσαι, ακολασίαν νουθετήσαι, ασέλγειαν σωφρονίσαι». Julius Pollux Gramm. Onomasticon 4.39.2. Ή τέλος πάντων… κάτι απ’ όλα αυτά!

Γενικά είναι ο άνθρωπος, που προσπαθεί να θέτει όρια στους αισθησιασμούς και την αλαζονεία του, και καλλιεργεί τη γνώση για μεγαλύτερο φωτισμό του νου. Στόχος του η σοφία, στην οποία όμως είναι άγνωστο αν θα καταφέρει ποτέ να φτάσει. Το «θαυμάζειν και απορείν», που είναι ο μηχανισμός της αναζήτησης και της φιλοσοφίας, μπορεί ν’ αποδειχθεί γι’ αυτόν, ένας τόπος δαιδαλώδους σκλαβιάς, απ’ τον οποίο δεν θα μπορέσει ποτέ να βρει διέξοδο σοφίας.

3) Ο σοφός είναι μια κλίμακα παραπάνω απ’ τον φιλόσοφο, γιατί είναι εκείνος, που έχει ήδη αποκτήσει ή παράγει ένα σημαντικό σύνολο αξιοπρόσεκτων γνώσεων και αρετών, και όχι μόνο τις κατέχει, αλλά τις διαχειρίζεται με θαυμαστή ευχέρεια. «Ο σοφός, κατά πάσαν "αρετήν" (τέχνη πνευματική ή υλική) ενεργεί». Antisthenes Phil. et Rhet. (002) 56.5. Ο σοφός είναι αξιοσέβαστος: «Σοφός: παρά το σέβω, (σέβας). Τον σοφόν πάντες σεβόμεθα, η παρά το σώα φάσκειν (σοφά ομιλεί)». Pseudo-Zonaras Lexicogr. 1661.13. Για να μη θυμηθούμε και την κορυφαία για μένα ρήση, που δεν είναι καν ελληνική: «Σοφός είναι εκείνος, που γνωρίζει αρχαίες απάτες θεών και ανθρώπων». Αβέστα - Γιάσνα 29.4.

Πράγματι, ο σοφός είναι ένας εξαιρετικά χρήσιμος άνθρωπος… σε ό,τι επιλέξει να υπηρετήσει! Προσοχή όμως, ο κάθε "σοφός", δεν σημαίνει ότι έχει επιλέξει και τους σωστούς σκοπούς ή ιδανικά! Μπορεί ακόμα να επιλέξει οποιονδήποτε σκοπό ή αξίες, αφού: «Και τους (επιτυχημένους) κλέπτας γαρ σοφούς έλεγον». Suda sigma. 822.1.

Μάλιστα, το γεγονός ότι γνωρίζει και χειρίζεται άριστα ένα μικρό ή μεγάλο τμήμα των απαραίτητων στον άνθρωπο γνώσεων, αλλά δεν έχει επιλέξει ακόμα ιδανικά… τον καθιστούν εξαιρετικά επικίνδυνο εμπόρευμα, στην αγορά εξουσίας. Ο κίνδυνος του σοφού, είναι να επιλέξει ή να παράγει λάθος ιδανικά, στα οποία ενθέρμως θα καταθέσει τις πανίσχυρες εφευρέσεις ή υπηρεσίες του!

Άλλες συνηθισμένες και εντελώς δικαιολογημένες παρεκτροπές του σοφού, είναι η υπερβολική αυτοπεποίθηση, ο άμετρος εγωισμός, η ιδιωτεία και η άμετρη φιλοδοξία, η αυταρέσκεια και φυσικά το συνηθέστερο όλων, οι ανεξέλεγκτες και ατέρμονες ηχηρές διχογνωμίες, εμμονές ή διαμάχες με άλλους σοφούς. «Έθος γάρ τοις σοφοίς μάχεσθαι προς αλλήλους». Michael Apostolius Paroemi (001) 14.62.

Όπως καταλαβαίνετε, στην κλίμακα απλοϊκός, φιλόσοφος, σοφός, τα πράγματα είναι ακόμα εξαιρετικά ρευστά και άκρως επισφαλή και επικίνδυνα! Παράδειγμα: οι έξι χιλιάδες σοφοί επιστήμονες του Σερν (CERN), που ασχολούνται επί μισθώ στην έρευνα των μικροσωματιδίων, χωρίς να έχουν ή να ζητούν ποτέ καμιά απολύτως εγγύηση, για το "που" (σε ποια εξουσία δηλαδή) θα καταλήξει αυτή η πανίσχυρη γνώση που παράγουν!

Τα πράγματα όμως εξομαλύνονται σχετικά, όταν ο σοφός αρχίζει ν’ αναζητά ευγενή ιδανικά, για να καταθέσει εκεί τις υπηρεσίες της πολύτιμης σοφίας του και τότε γίνεται… συνετός ή "αγχίνους".

4) Ο συνετός ή αγχίνους: Όπως είπαμε παραπάνω,τα πνευματικά προσόντα ή προϊόντα του σοφού, μπορούν να καταλήξουν σε απλό επαγγελματισμό και προσωπικό πλουτισμό. Εν γνώσει ή εν αγνοία του, να καταλήξει έμμισθος υπηρέτης π.χ. των απενάντιων δυνάμεων, παράγοντας εργαλεία πολέμου… εναντίον π.χ. της ίδιας του της πατρίδος! Ο συνετός όμως ή αγχίνους άνθρωπος, έχει ένα επιπλέον σταθερό πλεονέκτημα, θεωρεί καθήκον του την αναζήτηση ενός ευγενούς ιδανικού, στου οποίου την υπηρεσία θα καταθέσει τη σοφία του. Έτσι μειώνει αισθητά την πιθανότητα να υπηρετεί αλλότριους αφέντες!

«Σύνεση ή Αγχίνοια: έξις (ροπή) ευρετική του καθήκοντος». Suda alpha. 403.1. «Σύνεση ή Αγχίνοια: η οξύτητα του νοός, η ευρετική του δέοντος». Pseudo-Zonaras Lexicogr. alpha. 23.12. «Καθήκοντα: τα πρέποντα το δέοντα τα αρμόζοντα». Pseudo-Zonaras Lexicogr. «Καθήκοντα μεν είναι όσα λόγω (αιτιολογημένα) πρέπει ποιείν». Suda kappa. 77.6. «Ότι ευλαβής αεί εν τοις καιρίοις (ευλαβείται πάντοτε τα καίρια και τις προτεραιότητες) ο αγχίνους». Eustathius Philol. Scr. Eccl. Commentariiad Homeri Odysseam 2.27.20.

Ο αγχίνους λοιπόν προσπαθεί να είναι ο καλόβουλος ή αλλιώς ο εύβουλος: «Ευβουλία: επιστήμη του σκοπείσθαι, (επιστήμη της σκοπιμότητας!) ποια και πως πράττοντες πράξομεν συμφερόντως». Suda epsilon. 3384.1. «Θέασαι δε και τας άλλας αρετάς νενεμημένας κατ’ άνδρα, την μεν ανδρείαν κατά τον Αίαντα, την δε αγχίνοιαν κατά τον Οδυσσέα, το δε θάρσος κατά τον Διομήδην, την δε ευβουλίαν κατά τον Οδυσσέα αυτόν, ούτως άρα εικόνα ημίν υποτίθεται χρηστού βίου και αρετής ακριβούς». Maximus Soph. Dialexeis 26. 6. b, 3. «Αγχίνους: συνεχείς και πυκνάς έχειν τας φρένας». Etymologicum Magnum 574. 54.

Όμως, παρ’ όλο που ο αγχίνους είναι ένα πλεονεκτικότατο άτομο με εξαιρετικές πιθανότητες εντοπισμού αληθινά ευγενικών ιδανικών, τίποτε δεν έχει τελειώσει ακόμα! Στον αγώνα της ανακάλυψης καθήκοντος, σκοπών και ιδανικών προς υπηρεσία, παρά πολλοί στόχοι, μπορούν ακόμα να εκληφθούν λαθεμένα ως αληθινοί, ενώ μακράν απέχουν των πραγματικών ιδανικών! Παράδειγμα, ο επί δύο χιλιετίες επίμονος εκχριστιανισμός της ανθρωπότητας, που ενώ μονοπώλησε επιτυχώς την ιδέα της επιλογής ιδανικών, τα αποτελέσματα κάθε άλλο παρά ιδανικά υπήρξαν! Ενώ λοιπόν η αγχίνοια είναι εξαιρετικό ζητούμενο, δεν είναι το τέλος της πνευματικής μας ανέλιξης.

5) Ο φρόνιμος: Εκείνος που έχει ήδη βρει τον ιδανικό σκοπό και τον υπηρετεί με όλη την σοφία και τις "αρετές" (δεξιότητές) του!«Το μεγαλύτερο καλό και όλων αρχή (κορυφή), είναι η φρόνηση. Γι’ αυτό ψηλότερα κι απ’ την φιλοσοφία ακόμα στέκει η φρόνηση. Και απ’ αυτήν (μέσα σ’ αυτήν, πρέπει να) κινούνται (να λειτουργούν) οι άλλες αρετές (δεξιότητες), που διδάσκουν πως δεν μπορεί κανείς να ζει ευχάριστα, χωρίς να ζει φρόνιμα». Διογένης Λαέρτιος - Βίοι Φιλοσόφων - Επίκουρος 132.

Το καλό της φρόνησης, είναι ότι έχει διευρυμένα κριτήρια: «Φρόνηση: στοχαστικήν του μέλλοντος». Eustathius Philol. et Scr. (001) 1.140.7-8. «Επιστήμη αγαθών και κακών, διάθεσις καθ’ ην κρίνομεν τι πρακτέον και τι ου πρακτέον». Plato Phil. Definitiones (037) 411.d.5-7. «Φρόνιμος: πράττειν α δει (τα δέοντα)». Democritus Phil. (002) 2. 1-4. Η μεν φρόνησις… των προς τον σκοπόν φερόντων εστίν ευρετική τε και ζητητική». Alexander Phil. Ηθικά προβλήματα 143. 6. «Η φρόνησις, των ανθρώπων τα παρόντα διορθώνει, τα μέλλοντα προβλέπει και εκ των ήδη γινόμενων λαμβάνει πείραν. Των τριών τούτων μερών του χρόνου εποπτική είναι η φρόνησις». Iamblichus Phil. Theologoumena arithmeticae (005) 16. 19-22.

Ο φρόνιμος λοιπόν, είναι εξοικειωμένος με τον κόσμο των βαθυστόχαστων κριτηρίων και με τη βοήθειά τους έχει επιλέξει τον ιδανικό σκοπό, στον οποίο αξίζει να καταθέσει τις υπηρεσίες του. «Τι ούν αγαθόν εστιν; ουδέν αλλ’ η φρόνησις. Τι δε η φρόνησις; ουδέν αλλ’ η αγαθών επιστήμη». Plutarchus Biogr., Phil., Decommunibus notitiis adversus Stoicos (1058e-1086b) 1072.B,2. Βλέπε και στο διαδίκτυο το άρθρο μου: «Επιτελούς ετέθη η σημαντικότερη ερώτηση όλων των εποχών: Έχουν κοινωνική ευθύνη οι επιστήμονες;»: http://www.greatlie.com/index.php/el/ellinismos/texnes-a-epistimi/430-epitelous-etethi-i-simantikoteri-erotisi-olon-ton-epoxon-exoun-koinoniki-euthuni-oi-epistimones

Όμως, παρ’ όλο που ο φρόνιμος έχει εξαιρετικές πιθανότητες να εντοπίσει υψηλά ιδανικά και να τα υπηρετεί από ψυχής… στον δαιδαλώδη κόσμο μας, γεμάτο από παραπλανητικά ιδανικά, η λάθος επιλογή παραμονεύει ακόμα: «Η φρόνησις προς το καλόν και το αισχρόν αμφοτέρων αυτών (των κατευθύνσεων) επιστήμη είναι». Alexander Phil. In Aristotelis topicorum libros octo commentaria 412.1. Έτσι, η πιθανότητα λαθεμένης επιλογής εξακολουθεί να υπάρχει! Τι λοιπόν θα αποκλείσει επί το ελληνικότερον, στο μέγιστο δυνατό βαθμό την πιθανότητα παραπλάνισής μας στην επιλογή ιδανικών; Μόνο η «κατ’ Αθηνάν φρόνησις». Περισσότερα βλέπε στο προσωνύμιο της Αθηνάς "Φρόνηση".

Η φρόνηση λοιπόν, μπορεί να είναι το ύψιστο ζητούμενο, αλλά… φρόνηση διαφέρει φρονήσεως, διότι: Μόνο «η εκ της κεφαλής του Διός γεννημένη… είναι η τέλεια φρόνησηκαι των (ορθών) λογισμών μητέρα». Heraclitus Phil. 19.6.1-20.1.2.

Επειδή λοιπόν, ακόμα και ο άνθρωπος που αναζητά με πάθος την τέλεια φρόνηση ή νομίζει πως την κατέχει, παρά τους κόπους και την καλή του θέληση μπορεί να σφάλει… η τελική Λυδία λίθος της ορθής φρόνησης… είναι μία, δηλαδή, η αθηνάδιος φρόνηση και η κατοχή των μυστηρίων της!

6) Ο Αθηνάδιος Μύστης ή ο κατ’ Αθηνάν φρόνιμος: Επειδή λοιπόν ακόμα και η επιλογή φρονήματος, μπορεί να ξεστρατίσει σε όλες τις αναπάντεχες κατευθύνσεις, μέγα πρότυπο φρόνησης για τους Έλληνες, η Αθηνά και ο αθηνάδιος Οδυσσέας. «Οδυσσέως φρόνησις: διά της οποίας αναγκάζεται τις, περισσότερο των άλλων πονείν υπέρ της κοινής (των Ελλήνων) σωτηρίας και νίκης». Dio Chrysostomus Soph. Orationes (001) 59.1.1-5. «Τον Ομηρικόν δε Οδυσσέα, δεινόν λέγομεν φρόνιμον όντα και ευρετικόν των προς τον υγιή σκοπόν συντελούντων». Eustratius Phil, In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria (003) 392, 37.

«Το δε κατ’ Αθηνάς θέλημα, σύζευξη είναι αρετής και Οδυσσέως». Libanius Rhet. Soph. Progymnasmata 8.2.22.3. Άλλωστε, ολόκληρη η ομηρική Οδύσσεια, δείχνει αυτόν ακριβώς τον πνευματικό "ναυαγό", που παραπαίοντας ανάμεσα σε αναρίθμητα θέλγητρα και κινδύνους, καταφέρνει να υποτάξει τις αρετές του στο φρόνημά του, ώστε να φτάσει κάποτε στην "Ιθάκη".

Στόχος λοιπόν της ελληνικής αναζήτησης… η κατ’ Αθηνάν φρόνησις! «Γλαυκώπις Αθήνης η φρόνησις των αρίστων Ελλήνων». Scholia In Homerum, (004) 7.17.1. «Αθήνη: η φρόνησις… μελλόντων και δεόντων προβλεπτική». Eustathius Philol. etScr. (001) 132.14-18. «Φρόνησις αγαθή θεός μέγας». Sophocles Τrag. (008) 922.2. «Φρονήσεως μεν έργον: το στρατηγείν προς αντικείμενας (αντιπάλους) δυνάμεις»! Pseudo-Zonaras Lexicogr. (001) phi. 1824.11-15. Και βέβαια ο τελικώς ορισμός της ελληνικής φρόνησης είναι: «Θεοφιλής και μάλιστα κατ’ Αθηνάν,ο εστι φρόνησις». Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Iliadem 1.771.14.

Η φρόνηση είναι το σημαντικότερο απόκτημα, στην περιπέτεια της πνευματικής μας προόδου. Αλλά για να είμαστε σίγουροι πως έχουμε επιλέξει την ορθότερη φρόνηση, επιλέγουμε«την κατ’ Αθηνάν φρονήσιν». Eustathius Philol. Scr. Eccl. Commentarii Iliadem 1.798.16.

Το ελληνικό λοιπόν μοντέλο θεολογίας και φρόνησης, είναι οι σκέψεις της Αθηνάς, που δεν προκύπτουν ούτε ορίζονται αυθαίρετα, αλλά ελέγχονται απ’ τις πράξεις και τα προσωνύμια-ιδιότητές της: «Κατ’ Αθηνάν, ήτοι φρονίμως διανοηθείς». Eustathius Philol. Scr. Eccl. Commentarii Iliadem 4.752.18. Ο Αθηνάδιος Μύστης λοιπόν, είναι ο κάτοχος των μυστηρίων της Αθηνάς, ο Δάσκαλος και Ιερέας της!

Ο «Κατ’ Αθηνάν φρόνημος»… όχι μόνο έχει θητεύσει και κατακτήσει όλα τα προηγούμενα επίπεδα της πνευματικότητας, (με όλα τα λάθη και τις δοκιμασίες που αυτό συνεπάγεται) αλλά και με ποικίλους τρόπους, μπορεί πλέον να διδάσκει, να εμπνέει ή και να χειραγωγεί ανθρώπους ή κοινωνίες, απ’ όλα τα προηγούμενα στάδια της νοημοσύνης! Είναι ο άνθρωπος, που έχοντας τον νου της Αθηνάς, γνωρίζει "όλα" τα επικίνδυνα σταυροδρόμια της γνώσης. Αυτός κατέχει το πληρέστερο οπλοστάσιο "ελληνικού", αθηνάδιου δηλαδή φρονηματισμού! Ο αξιοσέβαστος αυτός άνθρωπος, γνωρίζει στο μεγαλύτερο δυνατό βάθος, όλες τις περιπέτειες, τις διακυμάνσεις, τις ανατροπές και τις "αντιφατικότητες" της Νοημοσύνης-Αθηνάς!

Ο Μύστης, πολλές φορές στην ελληνική Γραμματεία συγχέεται με τον μυούμενο. Μετά την μύησή του όμως, η ιδανική κατάληξή του είναι, να γίνει αυτός ο δάσκαλος της μύησης! «Μύστης: ο των μυστηρίων εξηγητής». Pseudo-Zonaras Lexicogr. 1375.6. «Μύστης: ο των απορρήτων διδάσκαλος».Photius Lexicogr. 196b.16. «Μύστης: ο εισηγητής».Hesychius Lexicogr. mu, 2006.1. «Μύστης: ο τα μυστήρια επιστάμενος ή διδάσκων».Suda, Lexicon 1486.1. & Lexica Segueriana, 305.5. «Μύστης: μυσταγωγός ή μυστήρια ειδώς». VerbaInScripturis 63.22. «Αγχίνους σοφός τε (και) μύστης». Archelaus Alchem. 93. «Απόλλωνα, (με την έννοια του φωτισμού) ον Μύστην καλούμεν». Artemidorus Onir. 2.70.158.

Ο Μύστης αποπνέει ιεροπρέπεια και θεοσέβεια, γιατί είναι ο άνθρωπος που βιώνει όχι μόνο το δέον, αλλά και το ελληνότροπον θείον. Είναι ο φύλακας των μυστήριων, γιατί ξέρει τι είναι και τι όχι, θεολογικά, πολιτισμικά και πολιτικά ανακοινώσιμο! Είναι ένας σοφός και ταλαντούχος καλλιτέχνης, που δίκαια ηγείται πνευματικά, αφού με ό,τι κάνει, οδηγεί τις αρετές… στην φρόνηση! Στην ελληνική αθηνάδιο φρόνηση!

Είναι εκείνος που γνωρίζει άριστα τους λόγους της διφυούς Αθηνάς και τις παράδοξες ανατροπές των αθηνάδιων εννοιών! Γνωρίζει πολύ καλά τι είναι "δύναμη" και τι και πότε είναι "πόλεμος"… αλλά κυρίως την παράδοξη αντιφατικότητα της αγριότητας των εργαλείων, "ειρήνης" και "πολέμου"!

Γνωρίζει την ανατομία της ανθρώπινης ευπιστίας, όπως προκύπτει απ’ την πανανθρώπινη ιστορική διαδρομή της Νοημοσύνης-Αθηνάς. Δεν διστάζει να στήσει αξιοθαύμαστους τρόπους χειραγώγησης, αγκιστρώνοντας την κατανόηση και τους εντυπωσιασμούς του καθενός, σ’ αυτό που ο καθένας θεωρεί αξιοπρόσεκτο! Ο φόβος και η σαγήνη, τα μαγικά αυτά εργαλεία, συμπληρώνουν την παιδαγωγική του δεινότητα και επ’ ουδενί δεν αποτελούν απορριπτέα εργαλεία! Είναι σφοδρός αντιπαλογνώστης! Βαθυστόχαστος ανατόμος της νοημοσύνης, γνωρίζει τα πανάρχαια όπλα ποικίλων "θεών" και "ηρώων", καθώς και το απίστευτο βάθος, τους τρόπους και την ποιότητα της ιστορικής απάτης τους… ή όπως το λέει το πανάρχαιο ρητό: «σοφός είναι εκείνος που γνωρίζει αρχαίες απάτες "θεών" και ανθρώπων». Αβέστα – Γιάσνα 29.4. Δεν εκπλήσσεται από τις συχνές ανατροπές της δύναμης, γιατί γνωρίζει τις αδυναμίες κάθε δύναμης και τις απίστευτες δυνατότητες κάθε αδυναμίας!

Ζει κυρίως στην αφάνεια, και είναι εκεί για να διορθώνει παντοιοτρόπως τα κακώς κείμενα, και όχι για να παριστάνει τον έξυπνο!

Γνωρίζει ότι ο κόσμος μας είναι απολύτως συγκρουσιακός και θα συνεχίσει να είναι τέτοιος για χιλιετίες! Ό,τι δεν επεκτείνεται πεθαίνει, άρα η διαρκής νίκη της Νοημοσύνης Αθηνάς, είναι γι’ αυτόν το διαχρονικό ζητούμενο! Ότι στην δεδομένη παγκόσμια αντιπαλότητα, ακηδεμόνευτες από "θεούς" (ιερατεία) κοινωνίες, είναι καταδικασμένες σε βασανιστική υποτέλεια, αν όχι σε ολοκληρωτική αφάνεια! Γνωρίζει λοιπόν, πως το πλήθος των "χορευτών" της Αθηνάς, είναι η δύναμή της… αλλά και ο τελευταίος αδέξιος "χορευτής" της, είναι γι’ αυτόν πολύτιμος!

Γνωρίζει πως η πανανθρώπινη ιστορία, είναι κυρίως σύγκρουση "ιερατείων"… συνεπώς η διαχρονική μοίρα των εθνών, δεν είναι συνδεδεμένη με την αξιοσύνη των εφήμερων πολιτικών, την μικρή ή μεγάλη παραγωγή των πολιτισμικών ή οικονομικών τους αγαθών ή της ευκαιριακής ή πραγματικής δύναμης των όπλων τους, αλλά της αξιοσύνης των διαχρονικών εθνο-φυλάκων ή "ιερατείων" τους! Αν χαθεί το ιερό πάτριον φρόνημα, το έθνος είναι παρελθόν! Η επιλογή λοιπόν, η συγκρότηση και η λειτουργία του σωστού ιερατείου, είναι γι’ αυτόν η μέγιστη εθνική προτεραιότητα!

Γνωρίζει ότι οι αλήθειες είναι εργαλεία φιλοσοφίας και πολιτισμού, αλλά το "ψέμα" και η παραπλάνηση, εξελισσόμενο πολυ-εργαλείο επιβίωσης και ανίκητο οπλικό σύστημα, ειρήνης και παντοειδούς πολέμου, γιατί και η "ειρήνη", είναι μια από τις δυσκολότερες μορφές πολέμου! Κριτήριό του δεν είναι το ψέμα ή η αλήθεια αλλά το αποτέλεσμα. Οσμίζεται το μέλλον, γνωρίζει ότι καμιά ειρήνη δεν είναι δυνατόν να εδραιωθεί, χωρίς ενδελεχή αντιπαλογνωσία και με δεδομένη πάντα την πολεμική υπεροπλία. Πάνω απ’ όλα σπουδάζει την αξιοσύνη άλλων μύστεων, "κλέβει" (ή αν θέλετε σκυλεύει, όπως κάνει η συνετή Αθηνά από αντιπάλους) και προσαρμόζει τα πανίσχυρα εργαλεία τους, (πνευματικά και υλικά) στους δικούς του σκοπούς, όπως έκανε διαχρονικά, χάριν υπεροπλίας και η αρχηγός της μύησης, «η μητέρα πασών των τεχνών και παντοίων επιτεχνημάτων ευρέτις Αθηνά»!

Ο Μύστης δεν προσποιείται, αλλά βιώνει την μυστηριακή και τελετουργική ζωή και χωρίς να επιδεικνύεται έχει χαρισματικές στιγμές, που επικοινωνεί εκστατικά, με ανεξερεύνητες πτυχές του θείου! Δεν υποτιμά κανέναν, νοιάζεται για όλους, μοιράζει ρόλους και αξιοποιεί τους πάντες. Είναι σε θέση να ενώσει ένα ετερόκλητο πλήθος σε παράταξη κι όπως η θεά Αθηνά, έτσι κι αυτός, είναι ικανός για συγκεφαλαίωση πασών των αρετών! Απώτερος στόχος και σκοπός του, η συλλογική λατρεία της Μητέρας Γης και του ιερού παιδιού της και σεβαστού βασιλέως της Ζωής… ελληνιστί "Ζηνός"!

Τέλος, ο Μύστης δεν θεωρεί "τίποτε" δεδομένο. Γνωρίζοντας πως τα περισσότερα πράγματα είναι ρευστά και διφορούμενα, εμπιστεύεται όχι τα "σοφά" λόγια ή τις πολλά υποσχόμενες προθέσεις ή πράξεις, αλλά το τελικό αποτέλεσμα! Είναι ένα αεικίνητο πολυσύνθετο πνεύμα, που διακονεί, εμπνέεται και αναδιατάσσεται, από το εύστροφο, αναθεωρητικό, επίκαιρο και δαιδαλώδες πνεύμα της Αθηνάς! Αν λοιπόν ο Απόλλωνας θεωρήθηκε μύστης: «Απόλλωνα, ον Μύστην καλούμεν», (Artemidorus Onir. 2.70.158), πόσο περισσότερο: κάτοχο και υπέρτατη μητέρα μυστηρίων, πρέπει να αποκαλούμε την «Αρρηφόρια Αθηνά, που τα άρρητα και μυστήρια φέρει».Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm. Rhet. Περί ορθογραφίας 3.2.479.4.

Για να γίνει λοιπόν κάποιος αθηνάδιος μύστης, πρέπει πρώτα να "μυηθεί"… δηλαδή, να παιδευτεί και να εκπαιδευτεί επίμονα, απ’ την ίδια την Αθηνά… πράγμα που σημαίνει πλήρη και έμπρακτη επίγνωση, των αναρίθμητων προσωνυμίων της, αλλά και διαχειριστική ευχέρεια των φαινομενικά αντιφατικών ιδιοτήτων της!

Κατέγραψα τις παραπάνω σκέψεις, έχοντας βαθιά επίγνωση της ανεπάρκειάς μου… αλλά θεώρησα καλύτερη μια απόπειρα καταγραφής με περιθώρια λάθους, παρά την απόλυτη και άγονη σιωπή!

M. Kαλόπουλος

Πως αντιμετώπιζαν την ομοφυλοφιλία στην αρχαία Ελλάδα; (Νόμος)

   «ΝΟΜΟΣ: Αν τις Αθηναίος εταιρήση, με έξεστω αυτω των εννέα αρχόντων γενέσθαι, μηδέ ιερωσύνην ιερώσασθαι, μηδέ συνδικήσαι τω δήμω, μηδέ αρχήν αρχέτω μηδεμιάν, μήτε ενδημον, μήτε υπερόριον, μήτε κληρωτήν, μήτε χειροτονητήν, μηδέ επικυρήκειαν αποστελλέσθω, μηδέ γνώμην λεγέτω, μηδέ εις τα δημοτελή ιερά εισίτω, μηδέ εν ταις κοιναίς στεφονοφορίες στεφανούσθω, μηδέ εντός των της αγοράς περιρραντηρίων πορευέσθω. Εάν δε ταύτα τις ποιή, καταγνωσθέντως αυτού εταιρείν, θανάτω ζημιούσθω». AeschinesOrat., InTimarchum21.1-9.

Δηλαδή:

   Αν κάποιος Αθηναίος συνάψει ομοφυλοφιλική σχέση με άλλον θα έχει τις εξής κυρώσεις:

1) Δεν του επιτρέπεται να γίνει μέλος των 9 αρχόντων.

2) Δεν του επιτρέπεται να εκλεγεί ιερέας

3) Δεν του επιτρέπεται να είναι συνήγορος του λαού.

4) Δεν επιτρέπεται να ασκεί εξουσία εντός ή εκτός της Αθήνας.

5) Δεν επιτρέπεται να σταλεί ως κήρυκας πολέμου.

6) δεν επιτρέπεται να εκθέσει γνώμη.

7) Δεν επιτρέπεται να μπει σε Ναούς.

8) Δεν επιτρέπεται να στεφανωθεί στις στεφανοφορίες.

9) Δεν επιτρέπεται να μπαίνει στον ιερό χώρο της αγοράς.

Οποιος λοιπόν έχει καταδικαστεί ως ομοφυλόφιλος, αλλά ενεργήσει ​αντίθετα των διατάξεων του νόμου θα τιμωρείται με Θάνατο!

Χρήσιμη περίληψη προσωνυμίων και επιθέτων Αθηνάς: Toυ Μ. Καλόπουλου

Τα 320 ιδεονυμικά προσωνύμια της Ιδεο-θεάς Αθηνάς

Λεπτομερή ανάλυση κάθε προσωνυμίου ξεχωριστά, (100 σελίδων), καθώς και τις 1.250 παραπομπές στην ελληνική Γραμματεία, απ' όπου και αντλούμε αυτά τα προσωνυμία, θα βρείτε στο βιβλίο μου: «Η ιστορία της Νοημοσύνης Μήτις – Αθηνά και οδυσσειακό πνεύμα».

1) Αβροχίτων - 2) Αγαθή - 3) Άγαμος - 4) Αγαυή - 5) Άγγελος - 6) Αγελείη –

7) Αγέστρατος - 8) Αγήνωρ - 9) Αγλαότιμος - 10) Άγλαυρος.

11) Αγνή - 12) Αγοραία - 13) Αγρώσσουσα - 14) Αγχίνους - 15) Αδάμαστος –

16) Αειπάρθενος - 17) Αηδών - 18) Αθάνατη - 19) Αθηναία - 20) Αιγιδοφόρος.

21) Αιδοίη - 22) Αιθεροναία - 23) Αιθυία - 24) Αιολόμορφος - 25) Ακαταμάχητη –

26) Άκλιτος - 27) Ακόπιαστος - 28) Ακραία - 29) Αλαλκομενηίδα - 30) Αλέα.

31) Αλέκτωρ - 32) Αλεξιφάρμακος - 33) Αλκήεσσα - 34)Αλκιμάχη - 35) Αλοίτις –

36) Αλόχευτος - 37) Αμβουλία - 38) Αμείλικτος - 39) Αμήτωρ. 40) Άνασσα.

41) Ανδρεία - 42) Ανεμώτις - 43) Ανθρωποκτόνος - 44) Ανθρωποποιός – 45) Αντιάνειρα –

46) Αντιπαλογνώστης - 47) Αντροδίαιτος - 48) Αξιόποινη - 49) Απαστράπτουσα – 50) Απατουρία.

51) Απειρώδινος - 52) Αρεία - 53) Αρετή - 54) Αριστόβουλη - 55) Αριστόπονη - 56) Αρηγόνος –

57) Άρρητη - 58) Αρσενόθυμη - 59) Αρχηγέτις - 60) Ασίδηρος.

61) Αστέρας - 62) Ατάρβητος - 63) Ατρυτώνη - 64) Άτρωτος - 65) Αυξιλιαρία - 66) Αφαία –

67) Άχραντος - 68) Βαρύκτυπος - 69) Βασκάνια - 70) Βουδεία.

71) Βουλαία - 72) Βριμώ - 73) Γιγαντοφόντις - 74) Γλαυκώπις - 75) Γοργολόφα - 76) Γοργόνη –

77) Γοργοφόνη - 78) Γοργώ - 79) Γοργώπις - 80) Γυμνάστρια.

81) Δαιδάλη - 82) Δαΐφρων - 83) Δαμασίππη - 84) Δαυλία - 85) Δεινήν - 86) Δέσποινα –

87) Δημιουργός - 88) Διάνοια - 89) Δικαία - 90) Διογενής.

91) Διοικητική - 92) Διφυής - 93) Δολομήτις - 94) Δολοπλόκος - 95) Δορικέντορα –

96) Δορυθαρσής, Δορυσσόος - 97) Δράκαινα - 98) Εγκέλαδος - 99) Εγρεκύδοιμος - 100) Εγρεμάχη.

101) Ειλενία - 102) Ειληχυία - 103) Ειρηνοφόρος - 104) Εκβασία - 105) Ελαία - 106) Ελλανία –

107) Ελλωτία - 108) Ελπιδοποιός - 109) Ένοπλος - 110) Ενυάλιος.

111) Επίκλοπος - 112) Επίκουρος - 113) Επιπυργίτις - 114) Επίσκοπος - 115) Επιστάτης –

116) Επιτήδεια - 117) Επίτροπος - 118) Εργάνη - 119) Εργόπονος - 120) Εριδμαίνουσα.

121) Ερνέα - 122) Ερυσίπτολις - 123) Εύβουλος - 124) Ευδαίμων - 125) Ευθώρικος –

126) Ευκνήμις - 127) Ευνοέστατην - 128) Ευπάλαμος - 129) Ευπήληξ - 130) Ευπλόκαμη.

131) Ευρεσίτεχνος - 132) Ευρύστερνος - 133)Ευτυχία - 134) Έφορος - 135) Εχιδνοφόρος –

136) Ζωστηρία - 137) Ηγεμών - 138) Ηγουμένη - 139) Ηθονόη - 140) Ηνίοχος.

141) Ηφαιστία - 142) Θεοκρηπίς - 143) Θεονόη - 144) Θηγυλίς - 145) Θούρις - 146) Θρασεία –

147) Ιέραξ - 148) Ιερή Άγκυρα 149) Ιλιεία - 150) Ιππία.

151) Ιστουργία - 152) Ίστρος - 153) Καθαρή - 154) Καλλίδιφρος - 155) Καλλίεργος –

156) Καλλίστη - 157) Καταπληκτική - 158) Κατάσκοπος - 159) Κεβληγόνος - 160) Κελευθεία.

161) Κεραυνοφόρος 162) Κισσαία 163) Κληδούχος - 164) Κορία -165) Κουροτρόφος –

166) Κραναία - 167) Κράντειρα - 168) Κρατερόφρων - 169) Κτησία - 170) Κυαναιγίς.

171) Κύδρη - 172) Λαοσσόος - 173) Λαφρία - 174) Ληίτις - 175) Λόγος - 176) Λυσιτελής –

177) Λύτειρα - 178) Μάκαιρα - 179) Μαντεύουσα - 180) Μεγάθυμος.

181) Μεγαλώνυμη - 182) Μεγασθενής - 183) Μεγίστη - 184) Μειλιχόβουλη - 185) Μενέδουπος –

186) Μενέχαρμος - 187) Μήτηρ - 188) Μήτις - 189) Μαχανίτις - 190) Μονογενής.

191) Ναρκαία - 192) Νίκη - 193) Νοημοσύνη ή Νόησις - 194) Νομοθέτης 195) Ξανθή –

196) Ξενία - 197) Οβριμοπάτρης - 198) Οικουρία - 199) Οικτίρμων – 200) Οιστρούσα.

201) Ολέτειρα. - 202) Ομβριμόθυμη - 203) Ομηρική - 204) Ομονοία - 205) Οξυδερκής –

206) Οπλοσμία - 207) Οπλοχαρής - 208) Οπτιλλέτις - 209) Ορμάστειρα - 210) Ορσίμαχος.

211) Ουλομέλια 212) Οφθαλμίτις - 213) Παγκρατεία - 214) Παιωνία - 215) Παλίμφρονη –

216) Παλινδίνητος - 217) Παλλάδα - 218) Πολυλλίστη - 219) Παναχαΐς - 220) Πάνδροσος.

221) Παντευχία - 222) Πάντεχνος - 223) Πάρεδρος - 224) Παρθένος - 225) Περιδέξια –

226) Περίλυπος - 227) Περίφρων - 228) Πτολίπορθος - 229) Πηνίτης - 230) Πολεμοδόκος.

231) Πολεματόκε - 232) Πολεμίστρια - 233) Πολεμόκλονος - 234) Πολιάδα - 235) Πολιορκητική –

236) Πολιούχος - 237) Πολιτικός - 238) Πολυαρήτη - 239) Πολύβουλος - 240) Πολύεργος.

241) Πολυλλίστη - 242) Πολυμήτις - 243) Πολύολβος - 244) Πότνια - 245) Προβλεπτική –

246) Πρόμαχος - 247) Προναία - 248) Προνοία - 249) Πρωτογόνη - 250) Πυλαίμαχος.

251) Πυρρίχη - 252) Ρητή - 253) Σάϊς - 254) Σακέσπαλος - 255) Σάλπιγξ - 256) Σαόμβροτε –

257) Σεμνή - 258) Σθενία - 259) Σίγα - 260) Σκεδασία.

261) Σκειράς - 262) Σκυλητρία - 263) Σοφία - 264) Σταθμία - 265) Στρατηγός - 266) Στρατία –

267) Συναιχμάζουσα - 268) Σύνεσις - 269) Σώτειρα - 270) Σώφρων.

271) Ταλαεργός - 272) Ταυροπόλα - 273) Τεκτονόχειρ - 274) Τελεία - 275) Τελεσιουργός –

276) Τελχινία - 277) Τεχνών μήτερ - 278) Τολμήεσσα - 279) Τριτογένεια - 280) Τριτομηνίς.

281) Τρυφερά - 282) Υγεία - 283) Υπάτη - 284) Υπερδεξία - 285) Υπερμαχητική –

286) Υπουργούσα - 287) Φαλαρίτης - 288) Φέρασπις - 289) Φερένικος - 290) Φθισίμβροτος.

291) Φιλάγλαος - 292) Φιλανθρωποτάτη - 293) Φιλένθεη - 294) Φίλη - 295) Φιλόμολπος –

296) Φιλοπόλεμος - 297) Φιλόσοφος - 298) Φιλόχορος - 299) Φιλτάτη - 300) Φοβεσιστράτη.

301) Φοβερή - 302) Φρατρία - 303) Φρόνηση - 304) Φρουρούσα - 305) Φτερωτή–

306) Φυγόδεμνος - 307) Φυγόλεκτρε - 308) Φυλακίτις - 309) Φώς αγνό - 310) Φωσφόρος.

311) Χαλινίτις - 312) Χάλκινο άνθος - 313) Χαλκίοικος - 314) Χαρίεργος - 315) Χρυσαίγιδος –

316) Χρυσάρματος - 317) Χρυσάσπιδος - 318) Χρυσόλογχη- 319) Χρυσολόφου - 320) Χρυσοπήλιξ.  

Τα 80 τοπωνυμικά και άλλα επίθετα της Αθηνάς

Αγρίσκα, Αθηναία, Αιαντίδα, Αιγεύσια, Αλιφηραία, Άπτερος, Αρακυνθία, Αργείη, Αργυρόπεζα, Ασία, Ασσησία, Άστυρις, Ατθίς, Αχαΐας, Βένδις, Βομβυλεία, Γυγαία, Δυμαία, Ηλεία, Θηγυλίς, Θουρία, Ιδυρίς, Ιθωμία, Ιλιάς, Ιππολαΐτιδα, Ίσιδα, Ισμηνία, Ιταλική, Ιτωνία, Κανίτις, Κεκροπίς, Κολοκασίας, Κορησία, Κορία, Κορωνίδα, Κραναία, Κραθίς, Κυδωνία, Κυπαρισσία, Κυρρηστίδος.

Λαρισσαία, Λειομίτος, Λημνία, Λιβυστίς, Λιναία, Λίνδια, Λογγάτις, Μαγαρσία, Μαγνησία, Μέλανι, Μέμαρσα, Μινωίς, Μουνυχία, Μυγισσία, Μύνδια, Νεδουσία, Όγκα, Ομάρια, Παιονία, Παλληνίς, Πανίς, Παρεία, Παρνασσία, Πλυντήρια, Ροδία, Σαΐτιδα, Σαμία, Σίρις, Σκιλλούντια, Σουνία, Συκιωνία, Ταλασία, Τιθρωνίς, Τιτάνη, Τραχινίδα, Υπορροφία, Φοινική, Χρυσελεφαντίνη, Χρύσης, Ωλερία.  

Φιλτάτη Γη μήτερ

Ουρανός αστερόεις

Ωκεανός πανγεννήτωρ