Δείτε επίσης:

Καλόπουλος Περί σκεπτικισμού - ΜΕΡΟΣ Α΄Β΄Γ΄Δ΄  ΙΟΥΛΙΟΣ 2008

https://www.youtube.com/watch?v=f8apbKce60c

 

ΠΕΡΙ ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΥ… Του Μ. Καλόπουλου

Μια σημαντική ερώτηση: Σε ποιους απευθύνεται η φιλοσοφία;

Ζούμε σε μια εποχή καταναλωτισμού και μπορούμε να καταλάβουμε ότι τα πάντα μπορεί να έχουν την μορφή καταναλωτικού προϊόντος... και φυσικά απ’ αυτό δεν εξαιρούνται ούτε οι ιδέες.

Λένε πως οποιαδήποτε παραγωγή ιδεών, αξιών και κανόνων ζωής, που δεν βρίσκει τρόπους να εξασφαλίσει την εδραίωση, επέκταση και κατοχύρωση της λειτουργίας της στο μέλλον… παραμένει θνησιγενής.

Αν π.χ. είχαμε μια τεράστια επιχείρηση παραγωγής πολύτιμων ιδεών πάσης φύσεως και δεν είχαμε μια ομάδα διαχείρισης αυτού του θησαυρού, που να ανταλλάσσει τα προϊόντα της παραγόμενης σκέψης μας με προνόμια ή άλλες αξίες και να παρακολουθεί στενά τους ανταγωνιστές της, αυτή η επιχείρηση δεν θα ήταν εξαιρετικά επισφαλής, ευάλωτη και θνησιγενής;

Οτιδήποτε λοιπόν, δεν κατοχυρώνει τις προϋποθέσεις της υπάρξεις του στο μέλλον, είναι υποχρεωτικά ελαττωματικό, πρόσκαιρο και θνησιγενές.

Κάθε παραγόμενο προϊόν, απευθύνεται σε συγκεκριμένους καταναλωτές. Αν η λαϊκή ψυχή είναι ο τελικός αποδέκτης (καταναλωτής) της φιλοσοφίας, αυτή έπρεπε να είναι προσιτή στην προσοχή του απλού ανθρώπου.

Αν το "προϊόν" δεν είναι εντυπωσιακό, προσιτό και εκλαϊκευμένο… αλλά εξαιρετικά εξειδικευμένο, δυσνόητο και δυσεξήγητο… τότε η πελατειακή δυνατότητα του υποχρεωτικά περιορίζεται σε μικρό αριθμό υποψήφιων "πελατών".

Γνωρίζουμε πως κάποιοι "άλλοι" με πολύ χειρότερα ιδεολογικά προϊόντα, συχνά παραποιώντας τα ελληνικά, κατάφεραν να κατασκευάσουν προϊόντα υψηλής ζήτησης. Άφθονη θεολογία, εντυπωσιακοί μύθοι, πανιαματικό σωτηριακό περιτύλιγμα, θα μπορούσε να κάνει και τα ελληνικά φιλοσοφικά προϊόντα, προσιτά στο μέσο καταναλωτή. Κάτι τέτοιο όμως, δεν φαίνεται πως καταδέχθηκε ποτέ να κάνει ο Ελληνισμός.

Έπραξε σωστά… ή τελικά ήταν τραγικό λάθος σχεδιασμού;

Μήπως ήταν έλλειμμα φιλοσοφικής πρόνοιας και περιττά συγκρουσιακή για τις μεταφυσικές ανησυχίες των λαϊκών ανθρώπων;

Παραδείγματα σύγκρουσης εξοβελισμού και φόνου φιλοσόφων…

Ξενοφάνης, Πρωταγόρας, Πυθαγόρας...

ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ

«Μέμνησο απιστείν» (Θυμήσου να δυσπιστείς - Επίχαρμος)

Όμως... φτάνει απλά να θυμάσαι… ή μήπως πρέπει να ξέρεις να δυσπιστείς; Αυτή ακριβώς η τέχνη της δυσπιστίας είναι ο Σκεπτικισμός.

«Το μη δογματίζειν και περί παντός απορείν» είναι μια άλλη θεμελιώδης πρόταση σκεπτικισμού.

Το αντίθετο του δογματισμού.

Σκεπτικιστές: οι ερωτηματικοί και απορητικοί (οι αμφισβητίες)

Σκεπτικισμός: η επιθετικότερη παράταξη της φιλοσοφίας κατά των κατεστημένων ιδεών και εξουσιών.

Τα λεξικά λένε:

Σκεπτικισμός: Η ύψωση της αμφιβολίας σε αρχή ζωής.

Συστηματική δυσπιστία προς κάθε τι που δεν είναι επαρκώς αποδεδειγμένο. Η αμφισβήτηση βεβαιωμένων αποφάνσεων και θεωριών. Άρνηση της οριστικής και απόλυτης γνώσεως.

Η Σκέψη ορίζεται ως: διανόηση, έρευνα εξέταση πράγματος ή διανοήματος, στοχασμός, αμφιβολία, δισταγμός, επιφύλαξη, μέριμνα, φροντίδα...

Η έκφραση σκέπτομαι να... σημαίνει απόφαση μετά από σκέψη.

Οι σκέψεις μας λοιπόν είναι δημιουργός δύναμη των αποφάσεων και κινητήριος δύναμη των πράξεών μας.

................................

Πατήρ πάντων πόλεμος...

Δηλαδή όλα γύρο μας είναι προϊόντα και παράγωγα πολέμου.

Η ιστορία του πολιτισμού, δεν είναι παρά ο πόλεμος της επικράτησης ιδεών και της αξιοσύνης στην έγκαιρη διάγνωση σφάλματος.

Ο πόλεμος του πολιτισμού, διεξάγεται κυρίως με τα όπλα της σκέψης

Όμως η οποιοσδήποτε ικανοποιητική πολιτισμική σκέψη ή πρόταση, είναι λειτουργική υπό προϋποθέσεις, άρα κατάλληλη μέχρι καιρού και χρόνου. Έρχεται όμως πάντοτε η στιγμή, που νεότερα δεδομένα, γνώσεις και κριτήρια, απαιτούν τον επαναπροσδιορισμό της άποψής μας περί πολιτισμικού "πόλεμου", και απαιτούν την αναδιάταξη των αξιών και την επανεκκίνηση του πολιτισμού σε νεότερες βάσεις. Αυτή ακριβώς η έγκαιρη διάγνωση σφάλματος και η διαδικασία επαναπροσδιορισμού των αξιών, βάση νέων κριτηρίων απ’ τους σκεπτικιστές ονομάσθηκε κρισιαρχία ή αλλιώς σκεπτικισμός.

Οι σκεπτικιστές, είναι οι πλέον ανήσυχοι και ευαίσθητοι συλλέκτες κριτηρίων και οι πλέον πρόθυμοι βασανιστές αξιών. Εξ αυτού πολύτιμοι ανιχνευτές λάθους και ελεγκτές παρωχημένων ιδεών και αξιωματικών προτάσεων.

Από πολύ νωρίς οι σκεπτικιστές αντελήφθησαν την σχετικότητα της γνώσης, (αξιωμάτων, σοφισμάτων ή συμπερασμάτων). Δίκαιο και άδικο ειρήνη και πόλεμος, αρετή και κακία, νομιμότητα ή νομιμοφάνεια είναι μεγέθη σχετικά, που δύνανται να ανατραπούν, να αποκτήσουν νέο περιεχόμενο και να επανεκτιμηθούν, ανάλογα με τις περιστασιακές ανάγκες και προτεραιότητες.

Για τους σκεπτικιστές, οι προτάσεις, οι γνώσεις, οι αρετές και τα συμπέρασμα, πρέπει να βρίσκονται μονίμως κάτω απ’ την βάσανο της αμφισβήτησης, και κυρίως να υπηρετούν τις ανάγκες του επίκαιρου πολιτισμικού πολέμου.

..............................

Οδηγεί ο σκεπτικισμός στην απάθεια;

Προγενέστερες αδιέξοδες θέσεις του, δεν αποτελούν δέσμευση.

Ο ανήσυχος σκεπτικισμός, επιδιώκοντας να είναι πάντα επίκαιρος, δεν δεσμεύεται ούτε υποτάσσεται σε προγενέστερες εκδοχές του. Η επιστήμη της αμφισβήτησης είναι φυσικό να εξελίσσεται. Ο Σκεπτικισμός εξελίσσει τα "όπλα" του ακολουθώντας δρόμους επίκαιρης αντιπαλότητας... και ασφαλώς παραμένει ικανός να αμφισβητεί… ακόμα και τον εαυτό του. Ιδιαίτερα στον ευέλικτο Σκεπτικισμό, προγενέστερες αδιέξοδες θέσεις του δεν αποτελούν δέσμευση. Αποζητώντας την πλέον αποδοτική και επίκαιρη εκδοχή της μάχιμης αμφισβήτησης, ενσωματώνει ευχαρίστως όλα τα σύγχρονα, ισχυρά κριτήρια και δεδομένα.

Διαφοροποιείται π.χ. απ’ την αρχαία φιλοσοφική εκδοχή του Πύρωνα, που θέλει τον σκεπτικισμό να οδηγεί «στην απάθεια την αταραξία και την αποφυγή πάσης κρίσεως». Ενδεχομένως η κατάληξη αυτή να ήταν ένα προσωρινό αδιέξοδο της φαινομενικά αδιέξοδης ρευστότητας των κριτηρίων. Αν και το πιθανότερο είναι, ότι οι σύγχρονοι μελετητές παρερμηνεύουν αυτές τις θέσεις του μεγάλου αυτού σκεπτικιστή. Ενδεχομένως επαναλαμβάνω, να αντιλαμβανόμεθα λάθος τις ακραίες και αδιέξοδες αυτές διατυπώσεις του.

Η γενικότερη πεποίθηση των σκεπτικιστών της αρχαιότητας ότι: «είναι αδύνατη η κατάκτηση της αλήθειας», ενδεχομένως εισηγείται ακριβώς αυτή την ανάγκη αδιάκοπου ελέγχου και ανατροπής των "αληθειών" (χάριν βελτίωσης) και όχι την αδιέξοδη παραίτηση και απάθεια ανίχνευσης αληθειών!

Ο σκεπτικισμός είναι κατεξοχήν παιδί της εποχής του, και ως τέτοιος οπωσδήποτε ικανός να αμφισβητεί ακόμα και τα δικά του συμπεράσματα. Ουδόλως λοιπόν δεσμεύεται από προγενέστερες τοποθετήσεις του. Ένα είναι σίγουρο, ο σκεπτικισμός κάθε άλλο παρά σε απάθεια και αδιέξοδο οδηγεί.

.....................................

«Τις επιδόσεις βλέπουμε των τεχνών και των άλλων απάντων να δημιουργούνται, όχι από τους εμμένοντες στα κατεστημένα, αλλά από τους τολμηρούς εκείνους που συνεχώς κινούν και επανορθώνουν τα μη καλώς έχοντα». Ισοκράτης – ΕΥΑΓΟΡΑΣ 7.

Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι η φιλοσοφία ορίζει τις αλήθειες… ενώ ο σκεπτικισμός τις προτεραιότητες.

Μια απ’ τις σημαντικότερες ερωτήσεις στην πανανθρώπινη ιστορία είναι ποιος, πως, ή τι ορίζει τις προτεραιότητες; Μήπως μια σύντομη απάντηση είναι οι μάχες τις εξουσίας… δηλαδή η αντιπαλότητα!

Ο σκεπτικισμός κατ’ ουσία είναι (ή μάλλον θα έπρεπε να είναι) ο επίσημος "βασανιστής" της φιλοσοφίας, που άλλο δεν επιδιώκει παρά την συνεχή αναδιάταξη προτεραιοτήτων, την εξυγίανση και τον διαρκή έλεγχο των οποιονδήποτε προτάσεων ή "αληθειών".

Προσδιορισμός προτεραιοτήτων σημαίνει γνώση του παρελθόντος ……..

Η αμφιβολία και η αμφισβήτηση όχι μόνο δεν τρομάζει την επιστήμη και την αλήθεια, αλλά αποτελεί και τον κεντρικό μηχανισμό εξυγίανσής της. Καταρρίπτει ψεύδη, επαναπροσδιορίζει προτεραιότητες και δημιουργεί προϋποθέσεις μεγαλύτερης επίγνωσης και κυρίως βαθυστόχαστης άμυνας και πρόνοιας. Για τον σκεπτικισμό οι αλήθειες όσο καλά κι είναι τεκμηριωμένες παραμένουν σχετικές. Κάτι που είναι τώρα αληθινό, μπορεί να ανατραπεί στο άμεσο ή απώτερο μέλλον κάτω από διαφορετικές προσεγγίσεις, κριτήρια και πολεμικές προτεραιότητες.

Ο σκεπτικισμός λοιπόν δεν κηρύσσει μόνο την σχετικότητα της επιστημονικής και φυσικής γνώσης, αλλά κυρίως την σχετικότητα της αξιολόγησης πραγμάτων ευκαιριών και αξιών. Κάτι που είναι τώρα αληθινό, πρωτεύον και επείγον, μπορεί αργότερα, κάτω από διαφορετικές προσεγγίσεις και προτεραιότητες να μετακινηθεί στα δευτερεύοντα.

Στον πολιτισμικό πόλεμο η αντιπαλότητα είναι δεδομένη. Ο αντίπαλος λοιπόν και η μομφή του πολέμου που διεξάγει ορίζει τις προτεραιότητες.

Ο Αρκεσίλαος στη Ρώμη

Ο Σκεπτικισμός είναι μηχανισμός ανακάλυψης αναπάντεχων και ενδεχομένως φαινομενικά αντιφατικών ερμηνειών.

Κάποτε ο Αρκεσίλαος (ο Πιτταναίος 265-241 π.Χ.) και δυο ακόμα σκεπτικιστές μαθητές του, πήγαν στη Ρώμη, όπου την πρώτη μέρα εκθείασαν την αξία και την ανάγκη της δικαιοσύνης, πείθοντας τους πάντες για την ανάγκη υποταγής στους νόμους. Την επόμενη ακριβώς ημέρα, κατέπεισαν το ίδιο ακροατήριο για την ανάγκη ανατροπής της υφισταμένης δικαιοσύνης, τρομοκρατώντας τις αρχές της Ρώμης που τους εκδίωξε κακήν κακώς.

Την πρώτη μέρα απέδειξαν πως απ’ τη μεριά των εξουσιαστών το υπάρχον δικαιακό σύστημα ήταν σωστό και αδιαμφισβήτητο. Την επόμενη μέρα όμως απέδειξαν, πως απ’ την μεριά των εξουσιαζομένων, υπήρχαν χίλιοι λόγοι ανατροπής του.

Ηράκλειτος ο αινιγματοποιός:

Την σχετικότητα της γνώσης και της αντίληψής μας, τονίζει ο ευφυής Ηράκλειτος λέγοντας:

«Ο άνθρωπος δεν είναι λογικό όν».

Η ιδία η λογική έχει επίπεδα και ανατροπές απίστευτες! Παράδειγμα: Αλλιώς λειτουργεί η λογική της ειρήνης και εντελώς διαφορετικά η λογική του πολέμου. Το είδος της λογικής που θα εφαρμόσει κανείς, είναι μονίμως θέμα ερμηνείας και κριτηρίων.

«Παιδικά παιχνίδια (είναι) οι ανθρώπινες δοξασίες».

Στην καλύτερη περίπτωση αντιλαμβανόμεθα μόνο επιφανειακή λογική!

Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που αποφεύγουμε την λογική του πολέμου και εντρυφούμε (εφησυχάζουμε) στην λογική της ειρήνης.

«Ο πόλεμος είναι πατέρας και βασιλιάς όλων, που άλλους θεούς και άλλους ανθρώπους ανέδειξε, κι άλλους δούλους έκανε κι άλλους ελεύθερους».

Ο διαρκής και ανελέητος "πόλεμος" (ακόμα και εν καιρώ ειρήνης) είναι δυστυχώς η μόνιμη (συγκρουσιακή) κατάσταση της ανθρωπότητας. Όποιος γνωρίζει τον αντίπαλο και το είδος του πολέμου στο οποίο υποχρεωτικά συμμετέχει, έχει ελπίδες νίκης. Αλλιώς ο αφανισμός και στην καλύτερη περίπτωση η δουλεία και είναι η μόνιμη κατάστασή του. Γι’ αυτό ο ίδιος συμπληρώνει: «Εξαπατώνται οι άνθρωποι στη γνώση των φανερών πραγμάτων». Και επίσης: «Τα πάντα κυβερνάει ο Κεραυνός». Εννοώντας ενδεχομένως την ωμή δύναμη!

«Ο θεός είναι ημέρα-νύχτα, χειμώνας-θέρος, πόλεμος-ειρήνη, χορτασμός-πείνα. Αλλοιώνεται (όμως ο "θεός") όπως η φωτιά που όταν αναμιχθεί με θυμιάματα, παίρνει ονόματα κατά την ευωδιά (αρέσκεια-φαντασία) του καθενός».

«Αυτοί που κοιμούνται (αδρανούν) είναι εργάτες και συνεργοί σε όσα γίνονται στον κόσμο».

.............................................

Πρωταγόρας, Ξενοφάνης Πύρρων, Αρκεσίλαος, Καρνεάδης, Σέξτος Εμεπειρικός... Βολτέρος, Χιούμ, Μαϊμον... είναι μόνο μερικοί καταγεγραμμένοι Σκεπτικιστές.

Κανείς απ’ αυτούς όμως δεν δεσμεύει τον σύγχρονο σκεπτικισμό, που μετά από τόσους αιώνες ανθρώπινων παθών, δόλιων θρησκευτικών πολέμων και σκοτεινών επιβουλεύσεων, σαγηνευτικών και καταχθόνιων μαγικών συνταγών δεισιδαιμονίας, διαθέτει πληθώρα νέων κριτηρίων, για νεότερες και επαναστατικότερες επανεκτιμήσεις.

Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας επανεκτίμησης προσαρμοσμένο άριστα στα νέα δεδομένα της επιστημονικότερης προσεγγίσεις της ιστορίας, είναι το συμπέρασμα ότι η μαγεία (μαγγανεία) είναι η πραγματική ραχοκοκαλιά της ιστορίας. (Βλ. Θέατρο της Σωτηρίας σελ. 174: Στον υπότιτλο: «Περί θεών ονείρων και θαυμάτων». Οπού αναφέρω ότι: «πρέπει επιτελούς να αποκαλυφθούν οι μηχανισμοί παρέμβασης της μαγείας στην ιστορία».

Μέχρι τώρα, κανένας ιστορικός δεν έχει υιοθετήσει αυτή την άποψη. Σήμερα όμως ο σκεπτικισμός έχει κάθε λόγο να την εισηγείται. Δυστυχώς αποδεικνύεται ότι η διπλή όψη της μαγείας (μαύρη και λευκή) δηλαδή η σαγήνη και η μαγγανεία είναι η πραγματική ραχοκοκαλιά της ιστορίας! Διαβάστε τα τέσσερα βιβλία μου «ΒΙΒΛΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ) και θα το διαπιστώσετε.

Η κοινωνική μηχανική και η λαϊκή φιλοσοφία.

Ο πόλεμος κριτηρίων λοιπόν και προτεραιοτήτων καλά κρατεί

Αυτό ακριβώς υποστηρίζει ο Πρωταγόρας, όταν στο βιβλίο του ΑΝΤΙΛΟΓΙΕΣ γράφει ότι: υπάρχει μέθοδος υποστήριξης αντίθετων πραγμάτων.

Παράδειγμα: ο φόνος είναι κακός (σε περίοδο ειρήνης). Σε πρόοδο πόλεμου όμως, αυτό μετατρέπετε σε ζητούμενο και ονομάζεται πολεμική αρετή. Η κάθε εξουσία λοιπόν, λογικά καταφεύγει στην επίπλαστη (δικής της) ειρήνη, μόνο για να μετονομάσει οποιαδήποτε πράξη αντίστασης σε έγκλημα κατά της ειρήνης.

Την αξία των "πραγμάτων", ορίζουν και οι προτεραιότητες. (κοινωνικέςή άλλες)

Παράδειγμα: Τα έργα της ειρήνης είναι τα σημαντικότερα, όχι όμως και σε περίοδο πολέμου. Πρέπει να γίνει κατανοητό. Μας κοιμίζουν με τον ειρηνικό καθωσπρεπισμό, κι αυτοί διεξάγουν βρόμικο επεκτατικό και υποδουλωτικό πόλεμο εν καιρώ ειρήνης. Υποχρεωτικά λοιπόν και θεωρητικά καταλήγουμε πως την διαφορετική αντίληψη και αξία των πραγμάτων, ορίζουν οι θαρραλέες ερμηνείες... τα κριτήρια και ο βαθμός πολεμικής αντιπαλότητας.

Αυτό ακριβώς φαίνεται να υπονοεί η δήλωση του Πρωταγόρα (Περί Μαθημάτων 6b.2) «Κρείττω ποιείν» (Τα σημαντικότερα να πράττετε...) Ποια και πως όμως ορίζονται... αυτά τα σημαντικότερα;

Η σκοπιά απ’ την οποία κοιτάζεις κάτι, το ποιος είσαι και ποιες είναι οι πνευματικές σου αντοχές, αλλοιώνουν τις αξίες των πραγμάτων...

Π.χ.: Ο ίδιος φιλόσοφος (Πρωταγόρας - 411 π.Χ) έλεγε πως: ."Περί μεν θεών ουκ έχω ειδέναι, ούθ, ως ουκ εισίν, ούθ' οποίοι τινές ιδέαν. Πολλά γαρ τα κωλύοντα ειδέναι, η τα' αδηλότης και βραχύς ων ο βίος του ανθρώπου". Όσον αφορά τους θεούς δεν μπορώ να γνωρίζω, ούτε πως είναι ούτε πως δεν είναι, ούτε τι είδους είναι στη μορφή. Γιατί πολλά είναι αυτά που με εμποδίζουν να γνωρίζω, οι θεοί είναι αόρατοι και η ζωή του ανθρώπου σύντομη).

Για τον Πρωταγόρα… οι θεοί (της λαϊκής ευσέβειας) είχαν δευτερεύοντα κοινωνικό ρόλο... Πότε όμως και για ποιούς αληθεύει η πρόταση αυτή; Είναι όλοι ικανοί να την αντέξουν; Προφανώς αυτό αλήθευε για τον ίδιο και όσους είχαν τα ίδια μ’ αυτόν ισχυρά λογικά θεολογικά υποκατάστατα. Ισχύει όμως το ίδιο για τον μέσο άνθρωπο και τις ανύπαρκτες αντοχές του; Οι Αθηναίοι πάντως τον κατάγγειλαν ως άθεο, και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα. Τα βιβλία του κάηκαν δημόσια. Το πλοίο στο οποίο επιβιβάστηκε βούλιαξε και ο Πρωταγόρας πνίγηκε, σε ηλικία εβδομηντατεσσάρων ετών.

Ακόμα και ο ρόλος των υπαρκτών ή ανυπάρκτων θεών λοιπόν είναι σχετικός με τις κοινωνικές και πνευματικές ανάγκες των λαών. Ποια αλήθεια έχει λοιπόν προτεραιότητα; η ψυχρή ανάλυση περί θεών και δαιμόνων… ή μήπως η ανάγκη της σταδιακής προσέγγισης των δύσκολων αυτών αληθειών;

Αν ο λαός σου δεν είναι έτοιμος να δεχθεί την σκληρή τροφή της φιλοσοφίας και τα όποια λογικά υποκατάστατα της άρνησης των λαϊκών θεών, τότε ενδεχομένως, ο θεός ή οι λαϊκοί θεοί, να πρέπει μέχρι καιρού και χρόνου, να εξακολουθήσουν να παίζουν τον δικό τους ρόλο στη ζωή τους.

Οι άνθρωποι που εγκεφαλικά μπορούν να καταναλώσουν λογικά επιχειρήματα είναι ελάχιστοι. Αυτοί όμως που λειτουργούν με αρχέτυπες εικόνες αμέτρητοι. Μήπως πρέπει να εξακολουθείς να τους προσφέρεις την παν-ιαματική λαϊκή παρηγορητική θεολογία μέχρι καιρού, για να μη καταλήξει ο δικός σου λαός, στο θεολογικό σούπερ-μάρκετ των αντιπάλων σου;

Μήπως μακροχρόνια παιδεία στη σωστή κατεύθυνση είναι η απάντηση και όχι η κραυγαλέα διατύπωση δύσπεπτων αληθειών;

Το δίλημμα τι θα απογίνουν οι αθεράπευτες μεταφυσικές ανησυχίες των λαϊκών ανθρώπων, δεν φαίνεται να απασχόλησε επαρκώς την φιλοσοφία στην αρχαία Ελλάδα. Το τραγικό αυτό έλλειμμα φαίνεται πως το πληρώσαμε με την κατάκτηση της λαϊκής μεσογειακής ψυχής, απ’ τους πανάξιους έμπορους ελπίδας (μάγους) που εισέβαλαν απ’ την Ανατολή!

Η αποθεραπεία της λαϊκής ψυχής, πρέπει να ανταποκρίνεται στις πνευματικές αντοχές της… με τον ίδιο τρόπο που ένας σοφός γιατρός επιλεγεί ήπιες μορφές θεραπείας σε έναν σωματικά εξασθενημένο ασθενή.

Αν η λαϊκή αποδοχή των σωστών ιδεών, σημαίνουν δύναμη, μάχιμη λαϊκή συνοχή και διατήρηση … τότε όλες οι εσφαλμένες λαϊκές προσεγγίσεις, σημαίνουν απώλεια δύναμης και καταστροφή των μηχανισμών κυριαρχίας. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι η αρχαιοελληνική φιλοσοφία έλαβε σοβαρά υπ’ όψιν της, την ενδεχομένη, (μάλλον υποχωρητική) καταστροφή, από την έλλειψη της λαϊκής αποδοχής της.

Ένα απ’ τα μεγαλύτερα προβλήματα που έπρεπε να λύσουν οι φιλόσοφοι, έπρεπε να ήταν ο κατάλληλος βαθμός έκθεσης της λαϊκής αντίληψης στις ανατρεπτικές αποκαλύψεις της φιλοσοφίας!

Αν είχε συμβεί αυτό, η φιλοσοφία θα έπρεπε να κινηθεί τουλάχιστον σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Στον σκληρό πυρήνα της παραγωγής της, δλδ, στους λίγους ικανούς και εκλεκτούς. Σ’ αυτήν που προοριζόταν για λαϊκή κατανάλωση… και την τρίτη και κυριότερη… την προσεκτική παραγωγή σαγηνευτικών εκλαϊκευτών της.

Οι λαϊκές αντοχές, έπρεπε να αναγορευθούν σε μέγιστο ζητούμενο της φιλοσοφίας. Ο φιλοσοφικός σκεπτικισμός, έπρεπε να αντιληφθεί εγκαίρως την συγκρουσιακή πορεία της φιλοσοφίας με την λαϊκή δεισιδαιμονία, και να προστατέψει τόσο τους παραγωγούς όσο και τους ιδίους τους καταναλωτές της, ορίζοντας ιαματικά την σταδιακή διοχέτευση αληθειών στην λαϊκή κατανάλωση.

Να γιατί ο Σκεπτικισμός θα έπρεπε να είναι ο πλέον βαθυστόχαστος διαχειριστής των παραγομένων προϊόντων σοφίας.

Γνώση κατά πλάνης;

Ας επιστρέψουμε όμως στην ουσία του σκεπτικισμού.

Σκεπτικιστής: Ο συστηματικά δυσπιστών προς κάθε τι που δεν είναι επαρκώς αποδεδειγμένο, ή έχει άκαιρη και δογματική εφαρμογή.

Σκεπτικιστές: οι Σκεπτικοί κατά την αρχαιότητα.

Σκεπτικισμός: αμφισβητεί τις γενικώς ισχύουσες αλήθειες.

Παράδειγμα η αξία και ο ορισμός της ειρήνης, είναι διαφορετικός για τους νικητές και διαφορετικός για τους ηττημένους. Διαφορετική είναι η έννοια της ειρήνης για εκείνους που συμπωματικά ευημερούν και εφησυχάζουν και εντελώς διαφορετική για όσους υποψιάζονται… ότι αυτή η "ειρήνη" κοστίζει περισσότερο απ’ τις απώλειες του πιο αιματοβαμμένου πολέμου.

Τελικά τι είναι η "ειρήνη"

... και πως ορίζεται μια πραγματική περίοδος ειρήνης; Αρκεί η έλλειψη μαχών και αιματοχυσίας για να ορίσουμε μια περίοδο ειρήνης; Ή μήπως η ειρήνη είναι μια άλλη μορφή πολέμου;

Τι ακριβώς είναι ο πόλεμος; Μήπως, όταν σε περιόδους "ειρήνης" χάνουμε περισσότερα απ’ ότι σε καιρούς πολέμου, είναι καιρός να υποψιαστούμε ότι κάποιοι βρήκαν τρόπο να κερδίζουν μάχες εν καιρώ ειρήνης;

Το μεσοδιάστημα μεταξύ δυο πολέμων είναι πράγματι η ειρήνη; Τι απέδειξε η ιστορία;

Μετά από κάθε νίκη… ο νικητής εδραιώνει την εξουσία του, καταστέλλει κάθε δυνατότητα ανατροπής του, και προετοιμάζεται για τον επόμενο πόλεμο. Είναι αυτό ειρήνη… ή απλώς μια άλλη μορφή του αρχικού πολέμου; Ασφαλώς τίποτε δεν συγκρίνεται με τον αιμοσταγή πόλεμο, αλλά και η σταδιακή φθορά και ο αφανισμός της ψευδεπίγραφης ειρήνης, για όσους το αντιλαμβάνονται είναι αβάσταχτη, ύπουλη και επώδυνη.

Το ίδιο ισχύει και για την δικαιοσύνη. Αυτός που την ορίζει και την νέμεται, είναι ευτυχής και συνιστά την εφαρμογή της. Αυτός που την υφίσταται, συχνά έχει δικαιολογημένα εντελώς διαφορετική άποψη. Μήπως η νομιμότητα και η νομιμοφάνεια, εκ δόλου δεν ταυτίζονται συχνά με την δικαιοσύνη;

Επαναπροσδιορίζοντας τον σύγχρονο Σκεπτικισμό.

Τολμώντας λοιπόν να επαναπροσδιορίσουμε τον σύγχρονο σκεπτικισμό μπορούμε να εισηγηθούμε, πως αυτός είναι, (ή θα έπρεπε να είναι), η επιστήμη της αμφισβήτησης και της λεπτομερούς αντιπαλογνωσίας.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση ο σκεπτικιστής Αρκεσίλαος ο Πυταναίος όρισε διαφορετικά τις προτεραιότητες της φιλοσοφίας λέγοντας πως «το πρώτο μέλημα της φιλοσοφίας δεν έπρεπε να είναι γνώση επί πάση, αλλά γνώση κατά πλάνης»!

Δυστυχώς η πρότασή του δεν εισακούσθηκε!

Η επαναστατική αυτή διατύπωση μεταθέτει τολμηρά σε δεύτερη μοίρα την συλλογή γενικών γνώσεων και την παραγωγή πολιτισμικών αγαθών, και δίνει προτεραιότητα στους μηχανισμούς έγκαιρης αποκάλυψης και διαχείρισης, πάσης πλάνης και δεισιδαιμονίας, εξοπλίζοντας τον πολιτισμό με οργανωμένες αμυντικές δυνάμεις, κατά του εξουσιαστικού δόλου.

Προβληματισμοί στην επιλογή επίκαιρων κριτηρίων:

Οποιοδήποτε πολιτικό, οικονομικό ή πολιτισμικό, σύστημα επιλέξουμε, όσο πλεονεκτικό κι αν είναι… έχει εξ αρχής τις δικές του δυνατότητες, αλλά και αδυναμίες. Ένα είναι σίγουρο, με τον χρόνο αλλοιώνεται, αλώνεται και διαφθείρεται... ποιους μηχανισμούς ανάκλησης της εξουσίας διαθέτουμε, για να ανακόψουμε την εκφυλιστική της πορεία;

Σκεφθείτε επίσης, πως μια μεσοπρόθεσμη λογική (οικολογική, οικονομική, πολιτισμική), ορίζει άλλες προτεραιότητες από τις αντίστοιχες μακροπρόθεσμες. Τα κριτήρια επιλογής λοιπόν είναι ο μεγάλος βραχνάς...

Συχνά τα πολιτεύματα λογαριάζουν το πολιτικό κόστος... και τα λάθη (θεωρητικά έστω) πληρώνουν οι εκλεγμένοι άρχοντες. Στα θεοκρατικά καθεστώτα όμως (ιερατεία) τέτοιο κόστος δεν υπάρχει… αφού ο "θεός" τους είναι πέραν πάσης κριτικής... οι δε ιερείς ως απλοί μεσάζοντες δεν φέρουν ποτέ καμία ευθύνη.

Περισσότερο αποκαλυπτική της διαφοράς κριτηρίων (κατά περίσταση) απ’ οποιανδήποτε άλλη σύγκριση είναι η διάφορα κριτηρίων μεταξύ ειρήνης και πολέμου. Σε περίοδο ειρήνης, όλοι θέλουν την Δημοκρατία. Στον πόλεμο όμως και την αναγκαία στρατοκρατία του… η Δημοκρατία είναι αδιανόητη.

Η ελευθέρια γνώμης και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης είναι νόμιμα δικαιώματα της δημοκρατίας. Κάποιοι όμως αρπάζουν την εξουσία προσφέροντας δικαιώματα, αλλά όχι και τις αντίστοιχες δυνατότητες. Αν σας δώσω το δικαίωμα να πάτε στην Σελήνη αλλά δεν έχετε την δυνατότητα να το κάνετε... σας έχω δώσει πράγματι κάτι; Αν σας δώσω το δικαίωμα να έχετε γνώμη, αλλά δεν σας δίνω και την δυνατότητα να την προβάλετε... σας έχω δώσει πράγματι κάτι;

Ο Σκεπτικισμός λοιπόν επισημαίνει: τα ιδανικά αλλοιώνονται φρικτά χωρίς να το αντιληφθεί κανένας. Σε κάθε πρόταση λοιπόν υπάρχουν κυρίαρχα χαρακτηριστικά και δευτερεύοντα.

Παράδειγμα περί πολιτεύματος: η δημοκρατία έχει βασικά κριτήρια ορθότητας, αν αυτά αλλάξουν η δημοκρατία είναι απλός φαινομενική.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος (640-548 π.Χ.) έλεγε: «Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πολύ πλούσιους ούτε πολύ φτωχούς πολίτες». Προσθετέ δε πως είναι «δύσκολο να αποκτήσει ο άνθρωπος αυτογνωσία». «Κρατίστην είναι δημοκρατίαν την μήτε πλουσίους άγαν μήτε πένητας έχουσαν πολίτας». Testimonia 1.135

Σόλων ο νομοθέτης 640-560 π.Χ.): «Τα κράτη κυβερνώνται τότε καλά όταν οι πολίτες πειθαρχούν στους άρχοντες (αλλά) και οι άρχοντες πειθαρχούν στους νόμους».

Πιτακός ο Μυτιληναίος (Τύραννος Λέσβου) 650-570 π.Χ.)

«Άριστη είναι εκείνη η δημοκρατία που δεν επιτρέπει να καταλάβουν την εξουσία ανέντιμα άτομα».

Περίανδρος ο Κορίνθιος (Τύραννος Κορίνθου (668-587 π.Χ.)

«Η δημοκρατία είναι καλύτερο πολίτευμα από την τυραννίδα, αλλά όχι μόνο πρέπει να τιμωρεί τους ενόχους, αλλά και να εμποδίζει (εγκαίρως) εκείνους που πρόκειται να κάνουν κακό».

Κλεόβουλος ο Λίνδιος (Τύραννος Λίνδου)

Άριστη δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου οι πολιτικοί φοβούνται περισσότερο την επίκριση παρά τον νόμο.

Βίας ο Πριηνεύς (Πολιτικός)

Άριστη είναι εκείνη η δημοκρατία όπου οι πάντες φοβούνται το νόμο σαν να ‘ταν τύραννος.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος (Νομοθέτης Σπάρτης)

Άριστο είναι εκείνο το πολίτευμα όπου οι πολίτες πειθαρχούν υπερβολικά στους νόμους και ελάχιστη σημασία δίνουν σ’ αυτά που λένε οι ρήτορες.

Σήμερα θα προσθέταμε πως η αχίλλειος πτέρνα της δημοκρατίας είναι οι προβεβλημένοι ψευδορήτορες... οι οποίοι άλλο δεν κάνουν απ’ το να παραποιούν με υποσχέσεις κάθε έννοια δημοκρατίας.

Τον κίνδυνο αυτόν επισήμανε πολύ σοφά ο πανούργος σοφιστής Γοργίας λέγοντας πως: «η φιλοσοφία μοιραία θα ηττηθεί απ’ την ρητορική γιατί η ρητορική είναι σαγήνη και η σαγήνη ισούται με την μαγεία».

Οι Έλληνες φιλόσοφοι διέπρεψαν λοιπόν στην αναζήτηση και συλλογή ειδικών και γενικών γνώσεων και αξιών, φαίνεται όμως να τους διέφυγε αυτό που ο σκεπτικισμός επισημαίνει: ότι την σειρά και τον βαθμό εφαρμογής ενός αξιακού συστήματος, ορίζουν συχνά οι περιστάσεις, οι προτεραιότητες, τα καινοφανή κριτήρια και κυρίως ο βαθμός της αντιπαλογνωσία.

ΑΝΤΙΠΑΛΟΓΝΩΣΙΑ μια ξεχασμένη δύναμη.

Ένα κορυφαίο ερώτημα είναι: ποιος ορίζει τον τύπο και την ηθική των μαχών. Η ξεκάθαρη απάντηση είναι… ο αντίπαλος. Τον τύπο της μάχης που πρέπει κάθε φορά να δώσουμε, είτε το θέλουμε είτε όχι τον ορίζει δυστυχώς ο αντίπαλος. Σε οποιαδήποτε μάχη, αν δεν είσαι σε θέσει να παρακολουθείς απόλυτα τον αντίπαλο (όπως το δάχτυλο στον καθρέπτη), θα είσαι ο ηττημένος.

Η δήλωση: «ο καλύτερος δάσκαλός μου είναι ο εχθρός μου», λέει πολλά σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Ο καλύτερος πολεμιστής μπορεί να αφανιστεί αν ο αντίπαλος του διαθέτει και χρησιμοποιεί σκοτεινές μεθόδους και άγνωστα δόλια όπλα. Αν ο Μ. Αλέξανδρος, πέθανε πράγματι από το δηλητήριο των εβραίων μάγων της Περσίας, (όπως υπέδειξα στο βιβλίο μου «Το Θέατρο της Σωτηρίας»)... τότε είναι το καλύτερο παράδειγμα θανατηφόρου έλλειψης αντιπαλογνωσίας.

Δεν θα επεκταθώ απ’ αυτού περισσότερο γιατί είναι θέμα που το πραγματεύομαι στη σειρά των βιβλίων μου εκτεταμένα. Τα βιβλία μου βγαλμένα μέσα από το σημαντικότερο έγγραφο αντιπαλογνωσίας (τη Βίβλο) αποτελούν μοναδική ξενάγηση στην διαχρονική αντιπαλογνωσία.

Σκεπτικισμός λοιπόν: Ορθότερο η περίσκεψη ή «σκέψη» ή κατά την αρχαιοελληνική εκφορά της λέξης.

Δυσπιστία προς κάθε τι που δεν είναι επαρκώς αποδεδειγμένο. Διάθεση έλεγχου και αδιάκοπη δυσπιστία προς αυθεντίες και θέσφατα. Πρόνοια, περίσκεψη, άρνηση αποδοχής πάσης θρησκευτικής ή ηθικής βεβαιότητας χωρίς εξοντωτική έρευνα, και επιμελημένη εφαρμογή νεότερων κριτήριων αξιολόγησης. Γενικότερα μεθοδική ανίχνευση παντός ψευδούς, δεισιδαιμονίας και συστηματική αμφισβήτηση καθιερωμένων "αληθειών".

Η Σκέψη ορίζεται: ως το βασικό εργαλείο αναζήτησης και προβληματισμού.

Θα μπορούσα λοιπόν ίσως όχι αυθαίρετα να ισχυριστώ, πως η φιλοσοφία είναι η γενική αναζήτηση των αληθειών του κόσμου, ενώ ο σκεπτικισμός είναι η αγωνία εξεύρεσης (ανάδειξης) προτεραιοτήτων.

Μια φιλοσοφία που δεν ασχολείται με το έκτακτο, το αναπάντεχο, την αλλοίωση και την διαφθορά, των παραγομένων προϊόντων της… δεν είναι ολοκληρωμένη και παραμένει επισφαλής, θνησιγενής και επιζήμια.

Η φιλοσοφία αναζητά την τάξη του κόσμου, ενώ ο σκεπτικισμός επικεντρώνει την ερεύνα τους στις αιτίες της αταξίας του κόσμου.

Αντιστοίχως η φιλοσοφία ανακαλύπτει την φύση του κόσμου, ενώ ο σκεπτικισμός ανακαλύπτει και καταγγέλλει τους μηχανισμούς προβολής και προώθησης του αφύσικου.

Η φιλοσοφία ανακαλύπτει την ηθική του κόσμου, ενώ ο σκεπτικισμός ανιχνεύει τις αιτίες της ανηθικότητα.

Η φιλοσοφία ορθώνει θεσμούς, αλλά ο σκεπτικισμός με πολύτροπο νόηση (πανουργία) περιφρουρεί την ορθή εφαρμογή τους και καταγγέλλει την καταστρατήγησή τους. Η φιλοσοφία είναι «γνώση επί πάση» ενώ ο σκεπτικισμός «γνώση κατά πλάνης».

Σε μια έκτακτη και επείγουσα ανάγκη (μια πυρκαγιά ή μια επιδρομή) οι συζητήσεις για το ποια πράγματα πρέπει να γίνουν πρώτα και ποια είναι τα αναγκαία, δείχνει ότι συχνά πολλά πράγματα μαζί μπορεί να αληθεύουν ταυτόχρονα και οι ανάγκες του καθενός να ορίζουν διαφορετικές προτεραιότητες. Το ίδιο συμβαίνει και με την φιλοσοφία. Σε έκτακτους καιρούς (π.χ. εμπόλεμη περίοδο ή "εμπόλεμη" ειρήνη) οι προτεραιότητες αλλάζουν και μόνο ο σκεπτικισμός (με την ανάλυση προτεραιοτήτων) ελευθερώνει τους ανθρώπους από τις ηθικές δεσμεύσεις, τους όρκων αφοσίωσης, την αρετολαγνεία, ή ιδεοληψία και διευρύνει τα πολεμικά τους ανακλαστικά.

Ενώ η φιλοσοφία είναι έργο της "θεάς" Θέμιδος (θέσμια) ο σκεπτικισμός είναι της "θεάς" Μήτιδος. (πολύτροπος νόηση).

Η φιλοσοφία αντιμετωπίζει τα πάγια διαχρονικά προβλήματα, ενώ ο σκεπτικισμός τα έκτακτα και μηχανεύεται λύσεις για τα αναπάντεχα.

Η φιλοσοφία σπουδάζει την ιστορία και αναδεικνύει τον ηρωισμό, ενώ ο σκεπτικισμός είναι η μάχιμη πολύτροπος νόηση (πανουργία) που μελετά τον αντίπαλο και ανακαλύπτει τα σκοτεινά όπλα του δόλου, που ανέτρεψαν τον ηρωισμό και το εφ αγωνίζεσθε.

Η Θέτιδα οριοθετεί τον κόσμο και ορίζει θεσμούς και όρια. Ενώ η Μήτις βρίσκει τα περάσματα μέσα απ’ τα αναπάντεχα και απροσπέλαστα αδιέξοδα (α-πορίες).

ανακαλύπτει την νομοτέλεια, την φύση των πραγμάτων και την εξήγηση των φαινομένων, ενώ ο σκεπτικισμός την στημένη και δόλια φαινομενικότητα!

Η φιλοσοφία ορίζει δυνατότητες και προνόμια… ο σκεπτικισμός περιφρουρεί τα όρια και την ορθότητά τους… … …

Μ. Καλόπουλος 2005

 

Δείτε επίσης:

Καλόπουλος Περί σκεπτικισμού - ΜΕΡΟΣ Α΄Β΄Γ΄Δ΄ ΙΟΥΛΙΟΣ 2008

https://www.youtube.com/watch?v=f8apbKce60c