 | Σήμερα | 16 |
 | Yesterday | 52 |
 | Αυτή την εβδομάδα | 16 |
 | Αυτό το μήνα | 736 |
 | Σύνολο | 5406022 |
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Κάθε αναδημοσίευση άρθρου ολική ή μερική θα πρέπει να γίνεται υποχρεωτικά με αναφορά πηγής στο site μας: www.greatlie.com το οποίο θα πρέπει να είναι ενεργός σύνδεσμος (link) στην σελίδα του άρθρου. Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του.
Περί απομυθοποιήσεως των βιβλικών μύθων.
Του Μ. Καλόπουλου
Μια σημαντική διευκρίνηση, για όσους αναρωτιούνται, γιατί πρέπει να προσεγγίζουμε τα βιβλικά δεδομένα, εν πολλοίς, ως πραγματική ιστορική αφήγηση. Ο λόγος είναι αρκετά ξεκάθαρος. Υπάρχουν παγκοσμίως, κυριολεκτικά δεκάδες χιλιάδες βιβλικές απομυθοποιητικές μελέτες, με εξαιρετικά όμως φτωχά αποτελέσματα ή ευρήματα. Αυτό δυστυχώς συμβαίνει, ακριβώς επειδή στο βασικό σκεπτικό της προσέγγισής τους, υπάρχει διάχυτη η βεβαιότητα, πως στην συνολική βιβλική αφήγηση, υπάρχουν μόνο μικροί κεντρικοί πυρήνες αληθείας, που απλά πλαισιώνονται από ένα τεράστιο νέφος επινοημένων, φανταστικών, ή και υστερότερων εμβόλιμων λεπτομερών, με τις οποίες δεν αξίζει ν’ ασχοληθεί κανείς.
Παραμερίζοντας όμως, έτσι αβασάνιστα, το τεράστιο αυτό νέφος των λεπτομερών… χάνεται δυστυχώς... όχι μόνο η ευκαιρία κατανόησης σκοπιμοτήτων και μεθοδολογίας αλλά και η πολύτιμη αντιπαλογνωστική αποτύπωσης αρχετυπικών εικόνων, μαχών και χαρακτήρων! Παρακάτω δε θα γίνει σαφέστερο το πως ακριβώς συμβαίνει αυτό.
Πριν οι Έλληνες αναπτύξουν την ιστοριογραφία, τον τύπο δηλαδή εκείνης της καταγραφής γεγονότων, που είχε ιδιαίτερη απαίτηση αποφυγής φαντασιώσεων και υπερβολών, και στόχο είχε την αυστηρή κατά το δυνατόν καταγραφή βεβαιωμένων γεγονότων, οι άνθρωποι διατύπωναν τις περιπέτειες τους, με μικρή ή μεγάλη διάθεση ποιητικής υπερβολής, μυστικο-παιδαγωγικής ασάφειας, αινιγματικών υπαινιγμένων, ή θρησκευτικής αλληγορίας.
Αυτόν τον τρόπο της καταγραφής συμβάντων και θρύλων, με ανάμικτο και συχνά πληθωρικό το στοιχείο της ποιητικής υπερβολής και της θρησκευτικής σκοπιμότητας, ονομάσαμε μυθολογία!
Μυθολογία λοιπόν δεν σημαίνει παραμυθολογία. Σήμερα, αποτελεί γενικευμένη πεποίθηση, πως «η επική ποίηση συγκαταλέγεται στους προδρόμους της ιστοριογραφίας. Στην αρχαιότητα η άποψη ότι οι επικοί ποιητές ήταν (με τον δικό τους τρόπο), οι πρώτοι ιστορικοί, υπήρξε αδιαμφισβήτητη, την συμμεριζόταν μάλιστα ένας κατεξοχήν ορθολογιστής ιστορικός όπως ο Θουκυδίδης, ο οποίος χρησιμοποιεί επανειλημμένα τον Όμηρο ως πηγή για τον Τρωικό Πόλεμο».
Στους μύθους όμως, πέρα απ’ τους όποιους μικρούς ή μεγάλους πυρήνες ιστορίας, (για μάχες, εξουσιαστικές αλλαγές, μεταναστεύσεις, κλιματικές ή γεωλογικές καταστροφές κλπ.), μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχολιαστικό νέφος, που περιβάλει τα πιθανά ή φανταστικά "γεγονότα", και τους εμπλεκόμενους φανταστικούς ή πραγματικούς ήρωες.
Εκεί… σ’ αυτά τα σχόλια... των οποιονδήποτε συγγραφέων, ποιητών, αντιγραφέων κλπ., για την συμπεριφορά των "ηρώων", μπορεί κανείς να διακρίνει την ψυχή, την νοοτροπία και τις επιδιώξεις των συντακτών ενός τέτοιου γραπτού κειμένου!
Μελετώντας έτσι τους μύθους, πιο πιθανό είναι να διακρίνεις τους πόθους, φόβους, σκοπιμότητες, τρόπους σκέψης και μεθοδολογία… δηλαδή την ίδια την ιδεολογική ταυτότητα των συγγραφέων, πάρα τις ιστορικές αλήθειες που προσπάθησαν να καταγράψουν.
Έτσι, για μένα, όλες οι νεφελώδεις σχολιαστικές λεπτομέρειες των βιβλικών κείμενων, έχουν τεράστια σημασία, επειδή τελικά αποδεικνύεται, πως ανεξάρτητα από τον χρόνο της προσθήκης τους, εμπεριέχουν αυτό ακριβώς το διαχρονικό σκεπτικό των πόθων, των επιδιώξεων και κυρίως… τον τρόπο σκέψεως και μεθοδολογίας των συντακτών!
Για παράδειγμα, όταν στο (απόκρυφο) κείμενο «Διαθήκη Σολομώντος» διαβάζουμε, ότι ο όγδοος δαίμονας του είπε: «Εγώ Βελβέλ καλούμαι και καρδίας και φρένας ανθρώπων διαστρέφω», δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος ανύπαρκτος "δαίμονας", είπε πράγματι αυτό στο Σολομώντα… σημαίνει όμως σίγουρα, πως ο συγγραφέας αυτής της φράσης, είχε αντιληφθεί έναν σημαντικότατο στόχο, τρόπο ή μηχανισμό, μελλοντικών κατακτήσεων!
Πέρα απ’ όλα αυτά άλλωστε… ποιος μπορεί να αποφανθεί μετά βεβαιότητος, ποιο τμήμα της αφήγησης είναι καθαρή φαντασία και ποιο όχι; Σκεφθείτε μάλιστα, πως αυτό το σημαντικό δίλημμα, δηλαδή, η πιθανότητα ανάμιξης υπερβολών και υποκειμενικότητας, εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και σε καθαρές ιστορικές καταγραφές. Γι’ αυτό και σήμερα ομολογούν, πως «ακόμα και ο καλύτερος ιστορικός, προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τα ιστορικά γεγονότα»… και οι πλέον ειδικοί παραδέχονται πως, «συχνά η ιστορικοί παράγουν… ερμηνείες, των ιστοριών κειμένων».
Έτσι, μια καλή απομυθοποιητική επεξεργασία, ενός τόσο σημαντικού αρχείου όπως η Βίβλος… δεν ασχολείται τόσο με την ιστορικότητα των "γεγονότων", όσο με το ασαφές, γριφώδες σχολιαστικό περιβάλλον αυτών των αφηγήσεων, προσπαθώντας να απομονώσει επιδιωκόμενους στόχους, προτεινόμενες αρχετυπικές μορφές, συνταγές συμπεριφοράς και μοντέλα σκέψης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικότερα, αναλύοντας μεθοδικά και λεπτομερώς ως δυνητικώς αληθινά, όλα τα… γραφέντα και πιστεφθέντα!
Ειδικά για την Βίβλο, αυτό σχεδόν απαιτείται... μιας και εκεί περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού, συναντάμε τον απίστευτο ισχυρισμό, πως το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο με θεϊκή επιστασία και καθοδήγηση! Μάλιστα, ακόμα και στα σημεία, που τα βιβλικά κείμενα χρησιμοποιούν ξεκάθαρες φαντασιώσεις δελεασμών ή εκφοβισμών, ακόμα κι εκεί, ο προσεκτικός απομυθοποιητής, οφείλει να ασχοληθεί, όχι μόνο με τους λόγους, αλλά και με τους πιθανούς τρόπους δημιουργίας, (πραγμάτωσης), αυτού του κλίματος δέους, εκφοβισμού, ή εξαναγκασμού σε υποταγής και πίστη!
Σε μια τέτοια λοιπόν γριφώδη μυθολογική καταγραφή μηνυμάτων και σκοπιμοτήτων... και η τελευταία πινελιά της αφήγησης, έχει το δικό της ξεχωριστό ενδιαφέρον. Στη Βίβλο μάλιστα, που το σύνολο της αφήγηση κυριαρχείται από ένα ενιαίο θέμα, -όπως τρόποι εξαπάτησης, διείσδυσης, και κυριαρχίας- τότε όλες οι εισηγητικές λεπτομερείς, είτε από αρχαίες καταγραφές, είτε από νεότερες προσθήκες, έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον, γιατί μας μεταφέρουν σημαντικές πληροφορίες, για την λειτουργική δομή και τις εφαρμόσιμες μεθόδους νίκης και επικράτησης!
Ουσιαστικά, αυτή είναι και η έννοια του «εισηγητικού μύθου».
Στη συνέχεια της ανάγνωσης των βιβλίων μου, θα συναντήσουμε πολλές τέτοιες ενδιαφέρουσες "εικόνες", που θα επιβεβαιώσουν την ιδιαίτερη ανάγκη αυτής της αντιμετώπιση των βιβλικών μύθων.
Ο Αβραάμ π.χ, είναι αναμφίβολα η κεντρική μορφή της Παλαιάς Διαθήκης, στον οποίο αφιερώνει δεκατέσσερα ολόκληρα κεφάλαια, (Γέν, ΙΑ΄ έως ΚΕ΄), κατάμεστα πληροφοριών. Θέτοντάς τον μάλιστα στην απαρχή των εξελίξεων, με καταγωγή απ’ την κοιτίδα των μάγων την Χαλδαία, αποτελεί κεντρικό μοντέλο συμπεριφοράς, που μας δίνει εκπληκτικές πληροφορίες για τον τρόπο σκέψης και δράσης ενός αρχαίου Χαλδαίου Μάγου!
Αυτό από μόνο του, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, διαφωτιστικό και αφυπνιστικά διδακτικό, μιας και στρέφει τις αντιληπτικές μας δυνατότητες, σε άγνωστες και ανεξερεύνητες για μας κατευθύνσεις! Είτε πρόκειται λοιπόν για αφηγήσεις, με μικρούς ή μεγάλους πυρήνες αληθείας, είτε ολότελα για εκπληκτική φανταστική σύλληψη, αυτό δεν αλλάζει σε τίποτα, την αξία των ανιχνευτικών μας αναδιφήσεων στο λεπτομερώς παρουσιαζόμενο πορτρέτο ενός ανατολίτης μάγου!
Πρέπει μάλιστα να σημειώσουμε, πως απ’ την στιγμή που διαπιστώνουμε, πως η βιβλική αφήγηση έχει μια πανομοιότυπη διαδοχική εξέλιξη χαρακτήρων, με τα βασικά χαρακτηρίστηκα του κεντρικού της ήρωα Αβραάμ, σε συνεχή επανάληψη, καταλαβαίνουμε γιατί αυτά τα επίμονα χαρακτηριστικά, που σαν αδιάσπαστα νήματα, διατρέχουν ολόκληρη την Βίβλο, είναι και η κεντρική εισήγηση της αφήγησης, για εργαλειοποίηση των απίστευτων κερδοφόρων ιδεών του Αβραάμ.
Ποια άλλη πιθανότητα βλέπετε εσείς, να κατανοήσουμε σε βάθος την ασυνήθιστη αυτή προσωπικότητα, αν δεν ασχοληθούμε με τις λεπτομερείς της ζωής του, ωσάν αυτές να ήταν ολότελα αληθινές;
Άλλωστε, για έναν μύθο αποδεκτό ως πραγματικότητα, απ’ την μισή και πλέον ανθρωπότητα, δεν θα ήταν διόλου συνετή η απλή απόρριψή του. Η ενασχόλησή μας μαζί του, δεν έχει επιδιώξεις ιστορικών ή αρχαιολογικών τεκμηριώσεων... (τι να βρούμε άλλωστε… τα πασαλάκια απ’ τις σκηνές του;)... αλλά συλλογής άγνωστων χαρακτηριστικών, κατανόησης προτύπων και κίνητρων, ανίχνευσης ιδεολογιών, αναγνώριση μεθοδολογίας και γενικότερου σχηματισμού επιτέλους, μιας αναγκαίας αντιπαλογνωσίας.
Η μέθοδός μας είναι απλή. Αυτό μου λες ή γράφεις… να τι συμπεραίνω.
Κάποιοι προσποιούνται πως δεν αντιλαμβάνονται μια τέτοια προσέγγιση. Κι όμως, επί αιώνες, αυτό ακριβώς γίνεται παγκοσμίως, με την ανάλυση των ελληνικών και άλλων παγκοσμίου εμβέλειας μύθων.
Άλλωστε η μελέτη μας αυτή, με την συγκεκριμένη μεθοδολογία προσέγγισης των βιβλικών κειμένων, όπως θα διαπιστώσετε κι εσείς, περίτρανα απέδειξε, πως τόσο ο Αβραάμ, όσο και οι απόγονοί του, ανεξάρτητα απ’ αυτόν ή εκείνον τον βαθμό της ύπαρξής τους, έχουν πολλά… μα πάρα πολλά να μας διδάξουν!
Στα βιβλικά κείμενα λοιπόν, αναζητούμε όχι τόσο τις ιστορικές ή αρχαιολογικές επαληθεύσεις, (αυτό είναι έργο άλλων ειδικοτήτων), όσο τις λειτουργικές, εφαρμόσιμες και γήινες εξηγήσεις μεταξύ ισχυρισμών, δράσεων και αποτελεσμάτων.
Μ. Καλόπουλος
[1]Επ’ αυτού, αναζητήστε επίσης περεταίρω λεπτομέρειες, στο διαδικτυακό μου άρθρο με τίτλο: «Η ΣΩΣΤΗ ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ - ΕΒΡΑΙΟΣ ΡΩΤΑΕΙ ΤΟΝ ΚΑΛΟΠΟΥΛΟ»: